1762929553

მეცნიერებმა რომაული გზების ციფრული რუკა შექმნეს

მეცნიერებმა რომაული გზების მთელი სისტემის დეტალური ციფრული რეკონსტრუქცია შექმნეს. გზების საერთო სიგრძე 300 ათას კილომეტრს შეადგენს. ქსელი 50%-ით უფრო დიდი აღმოჩნდა, ვიდრე სპეციალისტებს აქამდე ეგონათ. კვლევა ჟურნალში Scientific Data გამოქვეყნდა.პროექტი ჩვენი წელთაღრიცხვით 150 წელს არსებულ მარშრუტებს მოიცავს. რუკის შექმნაზე ბარსელონის ავტონომიური უნივერსიტეტის მეცნიერები მუშაობდნენ. მკვლევრებმა გამოიყენეს რომაული რუკების ისტორიული ასლებისა და 8 ათასზე მეტი მილიარიუმის (მანძილის აღმნიშვნელი სვეტი) მონაცემები. ძველი საკომუნიკაციო გზების კვალის გამოსავლენად, მათ დამატებით შეისწავლეს გვიანი ისტორიული რუკები, აეროფოტოგადაღება და თანამედროვე სატელიტური სურათები.მონაკვეთებზე, სადაც გზების ფიზიკური კვალი არ იყო შემორჩენილი, მეცნიერებმა მილიარიუმები და სხვა არქეოლოგიური მტკიცებულებები ცნობილი მილის სვეტები შეაერთეს. ამგვარად, მათ რელიეფის თავისებურებების გათვალისწინებით ყველაზე სავარაუდო მარშრუტები გაიყვანეს.კვლევის თანახმად, კარგად შესწავლილი და ზუსტად დოკუმენტირებული გზების რაოდენობა 3%-ზე ნაკლებია. დაახლოებით 90%-ს „სავარაუდო ქსელები“ შეადგენს, რომლებიც დასახლებების, სვეტებისა და სხვა არქეოლოგიური აღმოჩენების მდებარეობაზეა დაფუძნებული. დარჩენილი ნაწილი არის „ჰიპოთეტური გზები“, რომლებიც, როგორც მიიჩნევა, ძველ ქალაქებს აერთიანებდნენ. მათი არსებობის მატერიალური მტკიცებულებები ჯერჯერობით არ არის ნაპოვნი.ციფრული რუკა არქეოლოგებს საშუალებას მისცემს, უფრო ზუსტად გამოთვალონ რომის ეპოქაში მოგზაურობის დრო, რაც მნიშვნელოვანია ვაჭრობისა და სამხედრო კამპანიების ორგანიზების შესასწავლად.

1762893618

რატომ ეგებებიან ჩიტები განთიადს ძლიერი ჭიკჭიკით — ახალი კვლევა

განთიადს თან ახლავს ფრინველთა გამაყრუებელი ჟივილ-ხივილი, მაგრამ ჯერ კიდევ არ ვიცით, რატომ ეგებებიან ჩვენი ფრინველი მეზობლები გარიჟრაჟს ასე ხმაურიანად.ახალ კვლევაში, რომელიც ჯერ რეცენზირებული არ არის, მეცნიერებმა შეისწავლეს ტყვეობაში ბინადარი ზებრისებრი მთიულას (Taeniopygia guttata) ქცევა; შედეგად დაადგინეს, რომ მათი ჭიკჭიკის ინტენსივობა შესაძლოა განპირობებული იყოს მზის ამოსვლის მოლოდინში დაგროვებული საათებით.კარგად განათებულ ლაბორატორიაში, მამრი ზებრისებრი მთიულები სპონტანურად „მღერიან“ ასობით სიმღერას, მაგრამ სრულ წყვდიადში, ისინი ერთხელაც კი არ დაიჭიკჭიკებენ. ამან მკვლევრები დააფიქრა, თუ როგორ მოქმედებს ღამესა და დღეს შორის ურთიერთქმედება გამთენიისას ჭიკჭიკზე.როდესაც მეცნიერებმა მზის ამოსვლა ხელოვნურად დააგვიანეს სამი საათით (არ ჩართეს სინათლე), მთიულების ჭიკჭიკის მაჩვენებელი გაძლიერდა და უფრო ადრე დაიწყო, ვიდრე მაშინ, როცა მზის ამოსვლა არ აგვიანებდა, თითქოს ისინი მოუთმენლად ელოდებოდნენ გათენებას.გარიჟრაჟის სინათლის რამდენიმე საათით გვიან ანთებამ ჩიტები მაინც არ დააძინა — მათ ჩვეულ დროს გაიღვიძეს, აქტიურად მოძრაობდნენ სიბნელეში, მაგრამ არ ჭიკჭიკებდნენ.მათი მოუთმენლობა კიდევ უფრო დადასტურდა იმით, რომ მისცეს წვდომა ჩამრთველზე, რომელიც გარიჟრაჟის სინათლეს 10 წამით ანთებდა. ამ შესაძლებლობის გათვალისწინებით, დაგვიანებული „განთიადის“ რეჟიმში მყოფი ჩიტები ხშირად ანთებდნენ შუქს, რასაც არ აკეთებდნენ მაშინ, როცა განთიადი ჩვეულებრივზე ადრე დგებოდა.„ჩიტები სიბნელეში იღვიძებენ, გათენებამდე დიდი ხნით ადრე; ამის მიზეზი სავარაუდოდ არის ჰორმონული მექანიზმები, რომლებსაც მელატონინი ააქტიურებს და მათი ჭიკჭიკის შინაგანი მოტივაცია იზრდება; მაშინ, როდესაც სპონტანურ ჭიკჭიკს სიბნელე თრგუნავს“, — წერს მკვლევართა ჯგუფი, რომელსაც კორეის თავის ტვინის კვლევის ინსტიტუტის ბიოლოგი ედნეი ბაროსი ხელმძღვანელობდა.დილის ინტენსიური ჭიკჭიკი ფრინველებს შეიძლება ღამით დასვენების შემდეგ ხმის იოგების გათბობაში ეხმარება, რათა სწრაფად გააუმჯობესონ საკუთარი უნარები და დღის განმავლობაში მეწყვილის პოვნის შანსი.კვლევა ხელმისაწვდომია bioRxiv-ზე.

1762893328

„ჰაერი და შარდი...“ - ევროპის კოსმოსური სააგენტო კვების რევოლუციურ პროექტზე მუშაობს

ევროპის კოსმოსურმა სააგენტომ (ESA) ახალი ინოვაციური პროექტი წამოიწყო, რომელიც მიზნად ისახავს ასტრონავტებისთვის საკვების წარმოებას პირდაპირ კოსმოსში — ჰაერის, ელექტროენერგიისა და შარდის გამოყენებით.ტექნოლოგიის ცენტრში დგას ფინური კომპანია Solar Foods, რომელმაც შექმნა უნიკალური პროტეინი — Solein, რომელიც მიკრობების ფერმენტაციის გზით მიიღება. ეს მიკროორგანიზმები საკვებად იყენებენ ატმოსფერულ აირებს და ენერგიას ელექტროენერგიიდან, შედეგად კი წარმოიქმნება მდგრადი და მაღალი კვებითი ღირებულების მქონე პროტეინი.ცილის სინთეზისთვის აზოტის წყაროდ ამიაკი გამოიყენება. კოსმოსური პირობებისთვის ESA გეგმავს ამ პროცესის ადაპტაციას ისე, რომ აზოტის წყაროდ გამოყენებულ იქნას ასტრონავტების შარდიდან მოპოვებული ნაერთები.მომდევნო 8 თვის განმავლობაში კომპანია მთავარ კონტრაქტორ OHB System AG-სთან ერთად ეცდება, კოსმოსში სოლეინის წარმოებისთვის საჭირო ტექნოლოგია შეიმუშაოს. თუკი ამას წარმატებით შეძლებენ, ტესტირება უკვე საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურში გაგრძელდება. პროექტის შემდეგი ეტაპი მოიცავს ლაბორატორიულ და შემდგომში ორბიტულ ტესტირებას, რათა დადასტურდეს, რომ მიკრობული ფერმენტაცია ნულოვან გრავიტაციაშიც ეფექტურად მუშაობს.თუ ექსპერიმენტი წარმატებით ჩაივლის, ESA-ს სისტემა შეიძლება გახდეს საფუძველი მომავალი კოსმოსური კოლონიებისთვის — სადაც ასტრონავტები საკვებს საკუთარი რესურსებით შექმნიან.

1762880042

მნიშვნელოვანი მიღწევა სიმელოტესთან ბრძოლაში - მეცნიერების მტკიცებით, ცხიმოვანი უჯრედების გამოყენებით, თმა ხელახლა ამოიყვანეს

სიმელოტის შეჩერების მცდელობებთან დაკავშირებით, იკვეთება ახალი, იმედისმომცემი კვლევის შედეგები — ახალი კვლევა აჩვენებს, თუ როგორ შეიძლება თმის აღდგენითი ზრდა 20 დღეში დაიწყოს თაგვებში. ამისათვის საჭიროა კანში, თმის ფოლიკულების გარშემო ცხიმოვანი უჯრედების სტიმულირება.ტაივანის ეროვნული უნივერსიტეტის მეცნიერთა მიერ ჩატარებული კვლევა ეფუძნება უკვე დაგროვებულ ცოდნას იმის შესახებ, თუ ზოგჯერ როგორ იწვევს კანის გაღიზიანება ან დაზიანება თმის ზრდას. ჯგუფს სურდა მეტი გაერკვია, რა ხდება რეალურად და ენახა, შესაძლებელი იყო თუ არ ამ მექანიზმების გამოყენება თმის ცვენის მკურნალობაში.„ძუძუმწოვართა უმეტესობის სხეული თმის ხშირი საფარითაა დაფარული, რომელიც პირველი დამცავი ბარიერის როლს ასრულებს. ძუძუმწოვართა დიდი ნაწილის სხეულის მეორე ბარიერის, კანის ეპიდერმული ზედაპირის გაღიზიანება ან დაზიანება უნდა იძლეოდეს პირველადი ბარიერის — თმის ხელახლa ზრდის ან აღდგენის სიგნალს“, — წერენ ბიოლოგი კან-იუ ტაი და მისი კოლეგები პუბლიკაციაში.მისი განცხადებით, მიუხედავად იმისა, რომ ადამიანებმა სხეულის უმეტეს ნაწილში თმის ხშირი საფარი ევოლუციის დროს დაკარგეს, კლინიკური მტკიცებულება იმისა, რომ კანის ზედაპირის გაღიზიანება ან დაზიანება ჭარბი თმის ზრდას უწყობს ხელს — მიუთითებს, რომ ადამიანები რეგენერაციის ამ მნიშვნელოვან უნარს ინარჩუნებენ.ექსპერიმენტებში, თაგვები გაპარსეს და ქიმიური კანზე მცირე დაზიანებები მიაყენეს გამაღიზიანებლების ან სიცხის გამოყენებით. ამის შემდეგ, სხვადასხვა მიკროსკოპული ვიზუალიზაციის მეთოდით, ამ დაზიანებულ ზონებში თმის ზრდა შეადარეს ჩვეულებრივ კანს. დაადგინეს, რომ კანის გაღიზიანებამ გამოიწვია ანთება, რამაც განაპირობა შემთხვევის ადგილზე იმუნური უჯრედების, მაკროფაგების, განლაგება. ამის შემდეგ, მაკროფაგებმა სიგნალები გადასცეს ადიპოციტებს (ცხიმოვანი უჯრედები), რომ დაეწყოთ ცხიმოვანი მჟავების გამოყოფა; ეს მჟავები შეიწოვა თმის ღეროვანმა უჯრედებმა, რამაც განაპირობა თმის ხელახლს ზრდის სიგნალის წარმოქმნა.„ვაჩვენეთ, რომ ამ კონტექსტში, ადიპოციტების აქტივაცია ხდება იმუნური უჯრედების მიერ განპირობებული ადგილობრივი ანთების შემდეგ, კანის დაზიანებით გამოწვეული უჯრედული მოვლენების ჯაჭვში“, — წერენ მკვლევრები.მას შემდეგ, რაც ეს პროცესები წარმოიქმნა, მკვლევრებმა პირდაპირ თაგვების კანზე სცადეს იმავე ცხიმოვანი მჟავებისგან დამზადებული შრატის გამოყენება, რათა შეემოწმებინათ, შეეძლოთ თუ არა მათ ტრავმის გვერდის ავლა. ამანაც თმის ხელახლა ზრდა გამოიწვია დაახლოებით 20 დღეში.არსებობს ერთი მთავარი წინაპირობა: მკურნალობის მეთოდი ეფექტიანია მხოლოდ მიძინების სტადიაში მყოფ თმის ფოლიკულებზე, რომლებიც კვლავ ზრდის დაწყების სიგნალს ელოდებიან. როგორც წესი, ადამიანის სკალპზე სიმელოტე ამ სტადიებს თმიდან თმამდე ცვლის — ის უფრო კომპლექსურია, ვიდრე თმის გადაპარსვა, როგორც ეს თაგვებში გააკეთეს. თმის ღეროვანი უჯრედების გამოღვიძება არის მიდგომა თმის ცვენის მკურნალობაში, რომელიც არის უსაფრთხო, მოსახერხებელი და შედარებით სწრაფი — მაშინაც კი, თუ არსებობს შეზღუდვები იმასთან დაკავშირებით, თუ რამდენად ფართოდ შეიძლება მკურნალობის გამოყენება. მკვლევრები მუშაობენ კლინიკურ ცდებზე, რათა ნახონ მუშაობს თუ არა ეს მიდგომა ადამიანებშიც.ჯერ კიდევ ბევრი რამეა დასადგენი კანის გაღიზიანებაში ჩართული მექანიზმისა და ამაზე იმუნური სისტემის რეაგირების შესახებ — მაგალითად, ზუსტად რა განსაზღვრავს მაკროფაგების მიერ ცხიმოვანი მჟავების გამოყოფის გამოწვევას.„მათი ბუნებრივი არსებობა და დამკვიდრებული უსაფრთხო პროფილი მიუთითებს მნიშვნელოვან პოტენციალზე მომავალში თმის ცვენის მკურნალობაზე“, — წერენ მკვლევრები.კვლევა Cell Metabolism-ში გამოქვეყნდა.

1762875505

მეცნიერებმა თაგვებში ალცჰაიმერის დაავადება რამდენიმე საათში უკუაქციეს

მეცნიერებმა თაგვების თავის ტვინში აღადგინეს ბუნებრივი კარიბჭე, რამაც განაპირობა ალცჰაიმერის დაავადებასთან დაკავშირებული გროვებისა და ხლართების წარმონაქმნების მოსუფთავება.მხოლოდ სამი პრეპარატის ინექციის შემდეგ, თაგვებს, რომლებსაც ალცჰაიმერის მიმბაძველი რამდენიმე გენი ჰქონდათ, აღენიშნათ რამდენიმე ძირითადი პათოლოგიური მახასიათებლის შექცევადობა.პირველი ინიექციიდან რამდენიმე საათში, თაგვების თავის ტვინში დაფიქსირდა ალცჰაიმერის დაავადების დამახასიათებელი ნიშნის — ამილოიდ-ბეტა ფიტფიტების (ბალთა) გროვების თითქმის 45 პროცენტით შემცირება.იქამდე თაგვებს ჰქონდათ კოგნიტური დაქვეითების ნიშნები, მაგრამ სამი დოზის შემდეგ, ცხოველებმა სივრცითი სწავლისა და მეხსიერების ამოცანებში ჯანმრთელი თანატოლების დონეზე შეასრულეს დავალებები. სარგებელი სულ მცირე თვის განმავლობაში გაგრძელდა.ეს პრეკლინიკური შედეგები ადამიანებში წარმატების გარანტია არაა, მაგრამ წარმოადგენს წამახალისებელი დასაწყისია, რაც ავტორთა განცხადებით, „პრეპარატების კვლევაში ახალი ეპოქის დაწყებას“ აღნიშნავს.„თერაპიული შედეგები სიღრმისეულია“, — აცხადებს მკვლევართა საერთაშორისო ჯგუფი, რომელსაც კატალონიის ბიოინჟინერიის ინსტიტუტისა (IBEC) და სიჩუანის უნივერსიტეტის დასავლეთ ჩინეთის ჰოსპიტლის (WCHSU) მეცნიერები ხელმძღვანელობდნენ.ალცჰაიმერის მკურნალობის მათეული მიდგომა გარდასახავს სისხლი-თავის ტვინის ბარიერს (ჰემატოენცეფალური ბარიერი) არა მხოლოდ გადასალახავ დაბრკოლებად, არამედ კარიბჭედ, რომელიც აღდგენას საჭიროებს.სისხლი-თავის ტვინის ბარიერი ტვინის სისხლის სისტემას აცალკევებს დანარჩენი სხეულისგან და მისგან მოშორებით ინახავს სახიფათო ტოქსინებსა და ბარიერებს. ასევე ხელს უშლის ჩვენი წამლების დიდი ნაწილის შეწოვას.უკვე წლებია, პრეპარატების მკვლევრები ამ ბარიერს მიღმა ალცჰაიმერის წამლების შეღწევას ცდილობენ ნანოსკოპური პაკეტების, იგივე ნანონაწილაკების გამოყენებით. ბარიერის მომენტალურად გასახსნელად და იქ წამლების შესასვლელად ასევე გამოიყენეს ბგერის ტალღები (ულტრაბგერა).თუმცა, ეს მიდგომა ბარიერს უყურებს „როგორც კარიბჭეს, რომელიც უნდა გაიარო და არა დისფუნქციურ ქსოვილს, რომელიც აღდგენას საჭიროებს“, — წერენ კვლევის ავტორები, ჯუნიანგ ჩენი და პან სიანგი სიჩუანის უნივერსიტეტიდან.ტვინში პრეპარატების შეყვანის ნაცვლად, მკვლევრები ცდილობენ, თავის ტვინიდან გამოსვლა გაუადვილონ ამილოიდ-ბეტას.მათი ახალი მიდგომა მხარს უჭერს ახალ ჰიპოთეზას, რომლის თანახმადაც, სისხლი-თავის ტვინის ბარიერი ალცჰაიმერის შემთხვევებში შესუსტებული ან დაზიანებულია, რის გამოც, ტვინისკენ ატარებს ნარჩენ პროდუქტებს.ალცჰაიმერის დაავადებაში, პრობლემა წვდომას სცდება; თავად სატრანსპორტო მექანიზმი პათოლოგიურად მიკერძოებულია“, — წერენ მკვლევრები.

1762870665

ანტარქტიდაში ღრმაწყლოვანი არსებების ახალი სახეობები აღმოაჩინეს

დედამიწის ერთ-ერთ ყველაზე მიუვალ კუთხეში, სამხრეთის ოკეანეში (ანტარქტიდის წყლები), მეცნიერებმა ღრმაწყლოვანი არსებების აქამდე უცნობი 30-მდე სახეობა აღმოაჩინეს. ისინი ექსპედიციამ იპოვა, რომელშიც ორგანიზაციების Nippon Foundation, Nekton Ocean Census და შმიდტის სახელობის ოკეანოლოგიის ინსტიტუტის სპეციალისტები შედიოდნენ.აღმოჩენილ არსებათაგან ერთ-ერთია მტაცებელი, ხორცისმჭამელი ღრუბელი (Chondrocladia$ sp. nov.), რომელსაც „სიკვდილის ბურთი“ შეარქვეს. მას სფეროსებრი ფორმა აქვს, რომელიც პატარა კაუჭებითაა დაფარული, რომლებითაც არსება ნადავლზე ნადირობს.მეცნიერებმა ასევე აღმოაჩინეს „ზომბი-ჭიები“ (Osedax$ sp.). მათ არ აქვთ პირი და ნაწლავები. ვეშაპების და სხვა მსხვილი ხერხემლიანების ძვლებში არსებულ ცხიმებს ისინი ​სიმბიოზური ბაქტერიებს მეშვეობით შლიან.ახალი სახეობების ძიება სამეცნიერო-კვლევითი გემის, Falkor-ის ფლაგმანური პროგრამის „ოკეანეების აღწერა“ ფარგლებში მიმდინარეობდა.

1762705175

მზესთან ახლოს მდებარე 3I/Atlas-იდან უცნობი რადიოსიგნალები დააფიქსირეს - რას ამბობენ მეცნიერები

ჩვენი დროის ყველაზე საიდუმლო ინტერსტელარულმა სტუმარმა ბოლოს და ბოლოს „ხმა ამოიღო“. რამდენიმე თვის განმავლობაში იგი უჩვეულოდ იქცეოდა და არ გააჩნდა ხილული კუდი და მოძრაობდა უპრეცედენტო ტრაექტორიით, თუმცა ახლა, პირველად, 3I/ATLAS-მა წარმატებით გამოსცა რადიოსიგნალი, რაც ადასტურებს, რომ იგი აქტიურად ურთიერთქმედებს გარემოსთან.ეს მნიშვნელოვანი გარღვევა, რომელიც სამხრეთ აფრიკის ობსერვატორიამ ორ წარუმატებელ მცდელობამდე შემდეგ მოახერხა, ობიექტს „უბრალო კომეტისგან“ გარდაქმნის მეცნიერების განსაკუთრებულ ინტერესის საგნად, მათ შორის იმ მკვლევრებისთვის, რომლებიც უცხოპლანეტური სიცოცხლის ნიშნებს ეძებენ.სწორედ ამ წარმატებულმა აღმოჩენამ კვლავ გააცოცხლა ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო ჰიპოთეზა: რომ შესაძლოა 3I/ATLAS იყოს იმ ცნობილი და ამოუხსნელი „Wow! სიგნალის“ წყარო, რომელიც თითქმის ნახევარი საუკუნის წინ დაფიქსირდა.ეს აღმოჩენა მონუმენტურ ნაბიჯად ითვლება ობიექტის კვლევის ისტორიაში, მას შემდეგ, რაც იგი პირველად 1 ივლისს აღმოაჩინეს.მიუხედავად იმისა, რომ ოფიციალური მონაცემები თერმულ ემისიაზე მიუთითებს, ამ ინტერსტელარული ობიექტისა და „Wow! სიგნალის“ დამთხვევა ობიექტის უკიდურესად უცნაურ ფრენის მარშრუტთან ერთად მეცნიერებს საგონებელში აგდებს და კვლავ აღძრავს ეჭვს, რომ მას შესაძლოა ხელოვნური, ანუ არაბუნებრივი წარმოშობა ჰქონდეს.

1762689528

კოსმოლოგებმა სამყაროს გაფართოების შენელების ნიშნები აღმოაჩინეს - რას ნიშნავს ეს მოვლენა

სამხრეთკორეელმა მეცნიერებმა სამყაროს შენელებული გაფართოების ფაზაში შესვლის მტკიცებულებები გამოავლინეს, რაც ბნელი ენერგიის ცვალებად თვისებებს უკავშირდება. მათი ვარაუდით, ამან შესაძლოა „დიდ შეკუმშვამდე“ მიგვიყვანოს. სტატია ამ აღმოჩენის შესახებ ჟურნალში Monthly Notices of the Royal Astronomical Society გამოქვეყნდა.თეორიის თანახმად, სამყარო შეიკუმშება და „კოლაფსს“ განიცდის იმ საწყის მდგომარეობამდე, რომელიც დიდ აფეთქებამდე იყო, რის შედეგადაც ის შეიქმნა. ზოგიერთის აზრით, აფეთქება-შეკუმშვის ციკლი სამუდამოდ გაგრძელდება.ჩატარებული გათვლები აჩვენებს, რომ ბნელი ენერგია უფრო სწრაფად იცვლება, ვიდრე აქამდე ვარაუდობდნენ.„თუ ეს შედეგები დადასტურდება, ეს გამოიწვევს უდიდეს პარადიგმულ ძვრას კოსმოლოგიაში ბნელი ენერგიის აღმოჩენის შემდეგ, რაც 27 წლის წინ მოხდა“, - განაცხადა იონსეს უნივერსიტეტის პროფესორმა, ლი იონ-ვუკმა.თანამედროვე სამეცნიერო წარმოდგენების თანახმად, სამყარო ბნელი ენერგიის ზემოქმედების შედეგად აჩქარებით ფართოვდება. თუმცა, 2018 წელს „კოსმოლოგიური კრიზისი“ დაიწყო, რომელიც გაფართოების სიჩქარის გაზომვებში არსებულ შეუსაბამობებს უკავშირდება.2025 წლის დასაწყისში ასტრონომებმა მონაცემებში ბნელი ენერგიის თვისებების ცვლილებები აღმოაჩინეს. კორეელმა მკვლევრებმა გააანალიზეს ინფორმაცია 300 შორეული ზეახალი ვარსკვლავის შესახებ და აფეთქების სიკაშკაშესა და გალაქტიკების ასაკს შორის კავშირი გაითვალისწინეს.შედეგებმა აჩვენა, რომ დაახლოებით 5 მილიარდი წლის წინ ბნელი ენერგია შესუსტდა და გაფართოების სიჩქარის მუდმივი ზრდა შეწყვიტა. დაახლოებით 1 მილიარდი წლის წინ ეს ცვლილებები იმდენად მნიშვნელოვანი გახდა, რომ სამყაროს გაფართოებამ შენელება დაიწყო.

1762534328

„ფრინველის ხორცის უჩვეულო საფრთხეები“ - მეცნიერებმა იშვიათი სამედიცინო შემთხვევა აღწერეს

მეცნიერებმა აღწერეს იშვიათი სამედიცინო შემთხვევა, რომელმაც შეიძლება შეცვალოს ჩვენი წარმოდგენა შარდის გზების ინფექციებზე. ჟურნალ ASM Case Reports-ში გამოქვეყნებული კვლევის მიხედვით, 14 წლის გოგონა მრავალი თვის განმავლობაში იტანჯებოდა ქრონიკული შარდის პრობლემებით, თუმცა არცერთი ტესტი ინფექციას არ აჩვენებდა.მკურნალობის სხვადასხვა მეთოდის შემდეგ, მეცნიერებმა გაარკვიეს, რომ პრობლემა საყურადღებო იყო, რადგან ინფექციის გამომწვევი ბაქტერია — Escherichia coli (E. coli) — იმალებოდა ორგანიზმის უჯრედების შიგნით. ასეთ მდგომარეობაში ბაქტერია თავს არ აჩენს სტანდარტულ ლაბორატორიულ ტესტებში და ამავე დროს თავს იცავს ანტიბიოტიკების ზემოქმედებისგან.მეცნიერებმა გააანალიზეს E. coli ბაქტერიის 5700-ზე მეტი ნიმუში. ამ შემთხვევებიდან ზოგიერთი მიღებული იყო ინფექციების მქონე პაციენტებისგან, ზოგი კი შეგროვდა ხორცისა და ფრინველის ხორცის მაღაზიებიდან. გენეტიკურმა ანალიზმა აჩვენა, რომ UTI შემთხვევების დაახლოებით 18% დაკავშირებული იყო ცხოველური წარმოშობის ბაქტერიებთან. საშიში შტამები ყველაზე ხშირად ქათმისა და ინდაურის ხორცში აღმოჩნდა.ღარიბი უბნების მაცხოვრებლებს ინფექციის ყველაზე მაღალი რისკი ჰქონდათ - მათ 60%-ით მეტი შანსი ჰქონდათ, რომ E. coli-ით დაინფიცირებულიყვნენ, ვიდრე უფრო მდიდარ უბნებში მცხოვრებ ადამიანებს. მკვლევარები ამას ცუდ სანიტარულ პირობებსა და ხარისხიან საკვებზე შეზღუდულ წვდომას მიაწერენ.კვლევის ავტორების თქმით, ეს შემთხვევა ცხადყოფს, რომ ზოგიერთი ქრონიკული შარდის გზების ინფექცია შეიძლება იყოს „ჩუმი“, რადგან ბაქტერია არ ტოვებს უჯრედებს და სტანდარტული ტესტებით ვერ გამოვლინდება. შედეგად, პაციენტი შეიძლება წლების განმავლობაში იტანჯებოდეს სიმპტომებით, ხოლო მკურნალობა უშედეგო აღმოჩნდეს.მეცნიერები ხაზს უსვამენ, რომ მსგავსი შემთხვევები ექიმებს უბიძგებს გამოიყენონ ახალი დიაგნოსტიკური მეთოდები, რომლებიც უჯრედშიდა ბაქტერიების აღმოჩენას შეძლებს. ასეთ შემთხვევებში აუცილებელია მკურნალობის განსხვავებული სტრატეგიების გამოყენება, რადგან ჩვეულებრივი ანტიბიოტიკები შესაძლოა უჯრედში დამალულ ბაქტერიებს ვერ მისწვდეს. კვლევის ავტორები მთავრობებს სისტემური ზომების მიღებისკენ მოუწოდებენ: ხორცის გადამამუშავებელ ქარხნებში კონტროლის გაუმჯობესებას და სოციალური უთანასწორობის შემცირებას. ისინი მომხმარებლებს ურჩევენ, კარგად მოხარშონ ხორცი, თავიდან აიცილონ მოუხარშავ საკვებთან შეხება და მომზადების შემდეგ ყოველთვის დაიბანონ ხელები.

1762532608

კბილების და ღრძილების პრობლემები ინსულტის რისკს მნიშვნელოვნად ზრდის - 21-წლიანი კვლევა

პირის ღრუს ჯანმრთელობა შესაძლოა პირდაპირ კავშირში იყოს ტვინის სისხლძარღვების მდგომარეობასთან,- ამ დასკვნამდე მივიდნენ მეცნიერები 21-წლიანი ფართომასშტაბიანი კვლევის შედეგად, რომელიც ჟურნალ ScienceAlert-ში გამოქვეყნდა.მკვლევრებმა დაადგინეს, რომ ადამიანები, რომლებსაც ჰქონდათ პერიოდონტიტი (ღრძილების ქრონიკული ანთება) და კარიესი, უფრო ხშირად განიცდიდნენ ინსულტს, ვიდრე ისინი, ვისაც პირის ღრუ ჯანმრთელი ჰქონდათ.კვლევა ჩაატარა სამხრეთ კაროლინის უნივერსიტეტის ნევროლოგიის დეპარტამენტმა ექიმ სოვიკ სენის ხელმძღვანელობით. კვლევაში მონაწილეობდა 5 986 ზრდასრული ადამიანი, საშუალო ასაკით 63 წელი, რომელთაც თავდაპირველად ინსულტის ან გულის დაავადების ისტორია არ ჰქონდათ.მონაწილეები პირის ღრუს მდგომარეობის მიხედვით სამ ჯგუფად დაყვეს:ჯანმრთელი პირის ღრუ;პერიოდონტიტით დაავადებული პირები;პერიოდონტიტისა და კარიესის მქონე პირები ერთად.21-წლიანი დაკვირვების შედეგად მეცნიერებმა დაადგინეს შემდეგი შედეგები:ჯანმრთელ პირებში ინსულტის შემთხვევა შეადგენდა 4.1%-ს;მხოლოდ პერიოდონტიტის მქონე ჯგუფში — 6.9%-ს;ხოლო მათ, ვისაც ორივე პრობლემა ერთად ჰქონდა, ინსულტის შემთხვევა 10%-მდე იზრდებოდა.სტატისტიკური ანალიზის შემდეგ გაირკვა, რომ მხოლოდ ღრძილების ანთება ზრდიდა ინსულტის რისკს დაახლოებით 44%-ით, ხოლო პერიოდონტიტისა და კარიესის ერთდროული არსებობა — 86%-ით.მეცნიერები აღნიშნავენ, რომ პირის ღრუს ბაქტერიები და მათ მიერ გამოწვეული ანთებითი პროცესები შესაძლოა სისხლში მოხვდნენ და გავლენა მოახდინონ არტერიების კედლებზე.ეს ანთება ზრდის თრომბების წარმოქმნის ალბათობას, რაც თავის ტვინის სისხლძარღვების ბლოკირებას და, შედეგად, იშემიურ ინსულტს იწვევს.გარდა ამისა, ქრონიკული ანთება შეიძლება ორგანიზმში ზოგადი ანთებითი ფონიც გაზარდოს, რაც ზრდის გულისა და სისხლძარღვთა სხვა დაავადებების რისკსაც.კვლევამ აჩვენა, რომ ადამიანები, რომლებიც რეგულარულად სტუმრობდნენ სტომატოლოგს, გაცილებით იშვიათად ხდებოდნენ ქრონიკული პირის ღრუს ინფექციების მსხვერპლნი.რეგულარული ვიზიტი ამცირებდა პერიოდონტიტის განვითარების რისკს 29%-ით, ხოლო კომბინირებული ინფექციების რისკს — თითქმის 81%-ით.მეცნიერების თქმით, ეს შედეგები ნათლად აჩვენებს, რომ კბილებისა და ღრძილების მოვლა მხოლოდ ესთეტიკური საკითხი აღარ არის — ის შეიძლება გახდეს ტვინისა და გულის ჯანმრთელობის დაცვის ერთ-ერთი გზა.ავტორები აღნიშნავენ, რომ კვლევა აჩვენებს მხოლოდ კორელაციას და არა პირდაპირ მიზეზ-შედეგობრივ კავშირს. გარდა ამისა, მონაწილეთა პირის ღრუს მდგომარეობა შეფასდა მხოლოდ კვლევის დაწყებისას, რაც ნიშნავს, რომ წლების განმავლობაში განვითარებული ცვლილებები გათვალისწინებული არ ყოფილა.თუმცა მეცნიერები თანხმდებიან, რომ შედეგები საკმარისად სერიოზულია იმისთვის, რომ საზოგადოებამ და ექიმებმა პირის ღრუს მოვლას მეტი ყურადღება მიაქციონ — როგორც ინსულტის პრევენციის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ნაბიჯს

1762529997

ChatGPT-მ შეწყვიტა სამედიცინო და იურიდიული კონსულტაციების გაწევა - tinyurl-ი სიახლის შესახებ წერს

Reddit-ის წევრებმა შენიშნეს პოპულარული ხელოვნური ინტელექტის ბოტის, OpenAI ChatGPT-ის, პოლიტიკის ცვლილება.ალგორითმი აღარ აწვდის მომხმარებლებს პერსონალიზებულ სამედიცინო და იურიდიულ რჩევებს და არც სამედიცინო სურათებს აანალიზებს, მათ შორის მაგნიტურ-რეზონანსულ ტომოგრაფიას, რენტგენის სხივებს, კანის დაზიანებების ფოტოებს და სხვა. ChatGPT უარს ამბობს ასეთ კითხვებზე პასუხის გაცემაზე და ხაზს უსვამს, რომ ის მხოლოდ საგანმანათლებლო მიზნებისთვის არის მზად ზოგადი ინფორმაციის მიწოდებისთვის და არა რაიმე დაავადების დიაგნოზის დასასმელად ან მკურნალობის შესარჩევად.წინა ხრიკები, სადაც ხელოვნური ინტელექტის მოდელს სასურველი ინფორმაციის მისაღებად ჰიპოთეტური სიტუაციის განხილვას სთხოვდნენ, აღარ მუშაობს.ამჯერად, დაცვის მექანიზმი აქტიურდება და ChatGPT მხოლოდ ზოგად რჩევებს იძლევა, ხოლო პრობლემის უფრო დეტალური შესწავლისთვის სპეციალისტთან დაკავშირებას გვირჩევთ.

1762447843

შეიმუშავეს გელი, რომელსაც კბილის მინანქრის აღდგენა შეუძლია

მეცნიერების განცხადებით, ახალი გელი, რომელსაც კბილის ემალის აღდგენა და რეგენერაცია შეუძლია, შესაძლოა სრულიად ახალი შესაძლებლობები შექმნას სტომატოლოგიურ მკურნალობაში.ნოტინგემის უნივერსიტეტის ფარმაციის სკოლისა და ქიმიურ-გარემოსდაცვითი ინჟინერიის დეპარტამენტის სპეციალისტებმა, საერთაშორისო მკვლევართა ჯგუფთან ერთად, შეიმუშავეს ინოვაციური პროტეინზე დაფუძნებული ნივთიერება, რომელიც „ბაძავს იმ ბუნებრივ პროცესებს“, რომლითაც ჩვილებში ემალი ყალიბდება. გელი ქმნის ერთგვარ „ფუძეს“ ნერწყვში არსებულ კალციუმისა და ფოსფატის იონებისთვის, რითაც ხელს უწყობს კბილის ზედაპირის გაძლიერებასა და აღდგენას.ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის (WHO) მონაცემებით, მსოფლიოში დაახლოებით 3.7 მილიარდი ადამიანი იტანჯება პირის ღრუს დაავადებებით, სადაც ემალის დაზიანება ერთ-ერთ ძირითად პრობლემად ითვლება. ემალის დაშლამ შეიძლება გამოიწვიოს ინფექციები, კბილების მომატებული მგრძნობელობა და დაკარგვა, რაც თავის მხრივ დაკავშირებულია უფრო სერიოზულ დაავადებებთან — მათ შორის შაქრიან დიაბეტთან და გულ-სისხლძარღვთა პათოლოგიებთან.მიუხედავად იმისა, რომ დღეს არსებული მეთოდები — მაგალითად, ფტორით დამუშავება — მხოლოდ სიმპტომების შემსუბუქებას უზრუნველყოფს, ემალი ბუნებრივად არ რეგენერირდება.კვლევის ხელმძღვანელმა, ნოტინგემის უნივერსიტეტის ბიომედიცინისა და ბიომასალების ინჟინერიის პროფესორმა ალვარო მატამ აღნიშნა, რომ ახალი ნივთიერება „მარტივად და სწრაფად გამოიყენება“.