1755671160

რა მოხდება, თუ ჩასახვის საწინააღმდეგო აბებს კაცი მიიღებს?

ჩასახვის საწინააღმდეგო აბები ამ ეტაპზე მხოლოდ ქალებისთვის არის ხელმისაწვდომი. მეცნიერები კაცების კონტრაცეფციაზე აქტიურად მუშაობენ და წარმატებასაც აღწევენ. მსგავსი საშუალებები ჯერჯერობით მხოლოდ ტესტირების ეტაპზეა, მამრობითი სქესის წარმომადგენლებს კი მხოლოდ პრეზერვატივის გამოყენება ან ვაზექტომიის ჩატარება შეუძლიათ.მაშ, რა მოხდება, თუ ქალებისთვის განკუთვნილ ჩასახვის საწინააღმდეგო აბებს კაცი მიიღებს?როგორც წესი, ასეთი აბები ორ ჰორმონს — ესტროგენსა და პროგესტინს — შეიცავს, რომლებსაც ქალის ორგანიზმი ბუნებრივად წარმოქმნის. ასეთი აბები ძირითადად ოვულაციის შეჩერებით მუშაობს, ანუ საკვერცხიდან კვერცხუჯრედის გამოდევნას აფერხებს. ეს ორსულობის პრევენციაში გვეხმარება. აღნიშნული ჰორმონები უფრო მცირე რაოდენობით კაცის ორგანიზმშიც გვხვდება, კერძოდ: ესტროგენი სპერმატოზოიდების მომწიფებაში მონაწილეობს, პროგესტინს კი ტესტოსტერონის წარმოქმნაში შეაქვს წვლილი.თუკი კაცი 1-2 აბს მიიღებს, დიდი ალბათობით, არაფერი მოხდება. ეს რაოდენობა საკმარისი არ არის, რომ ჰორმონული ცვლილებები დაიწყოს. მეორე მხრივ, ხანგრძლივი და ჭარბი მოხმარების შემთხვევაში შეიძლება ცვლილებებმა იჩინოს თავი. მაგალითად, შესაძლოა: მცირედით გაიზარდოს მკერდი, ოდნავ დაპატარავდეს სათესლე ჯირკვლები, შეიცვალოს ლიბიდო და სახეზე თმა შემცირდეს. არსებობს იმის შანსიც, რომ კანი უფრო რბილი გახდეს, თეძოები კი — უფრო განიერი.კაცებში ესტროგენის დონეების მატება უშვილობის რისკს ზრდის, რადგან ჰორმონული დისბალანსი ხარისხიანი სპერმის წარმოქმნას უშლის ხელს. შეიძლება განვითარდეს: დაღლილობა, კუნთოვანი მასის შემცირება, ოსტეოპოროზი, კონცენტრაციის სირთულეები და წამოხურების შეგრძნებებიც. ეს კაცებში ესტროგენის მოჭარბების ნიშნებია.შენიშნავდით, რომ გვერდითი ეფექტები კაცებში ფემინური მახასიათებლების გაჩენასთანაც არის კავშირში. თუკი გარდასახვაა თქვენი მიზანი, ამისათვის მეტად უსაფრთხო და ეფექტიანი მეთოდებიც არსებობს. მნიშვნელოვანია, რომ ამაში ექიმი დაიხმაროთ და ჰორმონული საშუალებები თვითნებურად არ გამოიყენოთ.ცნობილია, რომ გარდასახვის მიზნით ტრანსგენდერი ქალები ესტროგენს ბევრად დიდი დოზებით იღებენ. გასათვალისწინებელია, რომ განსხვავებულია ესტროგენის ფორმებიც. ჩასახვის საწინააღმდეგო აბებიდან ამ ჰორმონის მიღება ძალიან მაღალი დოზებით არ შეიძლება. ეს იმიტომ, რომ იგი ნორმალური რაოდენობის შემთხვევაშიც კი ზრდის ღრმა ვენების თრომბოზისა და გულის შეტევის რისკს.გამოდის, ჩასახვის საწინააღმდეგო აბების შემთხვევით ან ცნობისმოყვარეობის გამო რამდენჯერმე მიღება, დიდი ალბათობით, არ დაგაზიანებთ. მეორე მხრივ, თუკი კონკრეტული მიზანი გამოძრავებთ, დიდი შანსია, რომ ამისათვის უკეთეს საშუალებასაც იპოვით.კონტრაცეფციაზე რჩევებისთვის ან ჰორმონული ბალანსის შესამოწმებლად უმჯობესია, ექიმთან გაიაროთ კონსულტაცია.წყარო

1755595440

მეცნიერებმა "ტვინის გადატვირთვის ღილაკი" აღმოაჩინეს, რომელიც მოგონებებს მიჯნავს

ჩვენი მეხსიერება ცხოვრებასავით უწყვეტი მიმდევრობის არაა. წარსულში მომხდარი მოვლენები გონებაში არა ერთიან ჯაჭვად, არამედ ერთმანეთისგან გამიჯნულ, მნიშვნელოვან მომენტთა თანმიმდევრობად გვებეჭდება. ეს მენტალური სტრუქტურა ჩვენს გამოცდილებას სიაშკარავეს მატებს და კონტექსტის აღქმაში გვეხმარება.ერთი შეხედვით, მოვლენების ერთმანეთისგან გამიჯვნას მრავალმხრივი სისტემა უნდა სჭირდებოდეს, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ ამ რთულ დავალებას ტვინის პატარა უბანი ასრულებს.გამოცემა Neuron-ში გამოქვეყნებული კვლევის ფარგლებში კალიფორნიისა და კოლუმბიის უნივერსიტეტების ფსიქოლოგებმა საინტერესო აღმოჩენა გააკეთეს. მათი თქმით, ტვინის ღეროში მდებარე ნეირონების მცირე ჯგუფი, სახელად locus coeruleus (ცისფერი ლაქა), მნიშვნელოვან ცვლილებებზე რეაგირებისას "მეხსიერების გადატვირთვის ღილაკივით" მოქმედებს."როგორ ხვდება ტვინი, თუ როდის დასრულდა ერთი მნიშვნელოვანი მოგონება და როდის იწყება შემდეგი? კვლევამ აჩვენა, რომ სტაბილურ გარემოში ყოფნისას მეხსიერება მიმდევრობით გამოცდილებებს ერთმანეთთან აკავშირებს. კონტექსტის მუდმივი ცვლილებისას კი მოგონებებს ცალკეულ მოვლენებად აღვიქვამთ", — ამბობს კვლევის ავტორი, დეივიდ კლუეტი.მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ ტვინის ცისფერი ლაქა ყველაზე აქტიური რაიმე მოვლენის დასაწყისში ან დასასრულშია. ასეთ მომენტებს მეცნიერებმა "მოვლენის საზღვრები" უწოდეს. ტვინის ამ მცირე უბანს, შესაძლოა, ჩვენი აზრებისა და მოგონებების ერთმანეთისგან განცალკევების ფუნქცია ჰქონდეს.კვლევის ფარგლებში ფსიქოლოგებმა 32 ადამიანის მონაწილეობით ექსპერიმენტი ჩაატარეს. ისინი მათ მაგნიტურ-რეზონანსული სკანირების პროცესში ნეიტრალური ობიექტების სურათებს აჩვენებდნენ. კონტექსტური ცვლილების გასამძაფრებლად მონაწილეებს მარჯვენა ან მარცხენა ყურში ჩუმ და მოკლე ბგერებს ასმენინებდნენ. ერთნაირი ბგერის რვაჯერ მიყოლებით მოსმენა გონებაში განგრძობითი და უწყვეტი მოვლენის განცდას ქმნიდა. ამის შემდეგ ბგერის ცვლილებით მონაწილეებს კონტექსტის ცვალებადობისა და "მოვლენის საზღვართან" ყოფნის აღქმა უჩნდებოდათ."მოვლენის საზღვართან" ყოფნისას ტვინი ნეირონულ გადატვირთვას იწყებს, რითაც იგი უკვე მომხდარ და ჯერ კიდევ მოსახდენ მოვლენებს მიჯნავს. კვლევამ აჩვენა, რომ locus coeruleus-ის გააქტიურება ჰიპოკამპუსში აქტივობის მკვეთრ ცვლილებასთან პირდაპირ კავშირში იყო. ის ტვინის რეგიონია, რომელიც ახალი მოგონებების ჩამოყალიბებასა და კონტექსტური ინფორმაციის დამუშავებაზეა პასუხისმგებელი. ეს ფაქტი მიუთითებს, რომ ცისფერი ლაქა მოვლენების ერთმანეთისგან განცალკევებასთან ერთად ჰიპოკამპუსს ახალი მოგონებების სათანადოდ გააზრებაშიც ეხმარება.კვლევის ავტორები ვარაუდობენ, რომ locus coeruleus-ის ეს ფუნქცია, სავარაუდოდ, ჩვენი ყურადღების მართვაშიც მონაწილეობს. როცა ტვინი კონტექსტის ცვლილებას აღიქვამს, იგი ახალ გარემოზე კონცენტრირებას იწყებს. მაგალითად, თუ თქვენ წიგნს კითხულობთ და უცებ ოთახში სხვა ადამიანი შემოვა, ცისფერი ლაქის აქტივობა მკვეთრად გაიზრდება, რაც ტვინს გარემოებების ცვლილებაზე მიანიშნებს. ეს ბუნებრივი მექანიზმი რეალობასთან კავშირის დამყარებასა და ახალი ინფორმაციის მიღებაში გვეხმარება.ამ შედეგებს დიდი პრაქტიკული მნიშვნელობა აქვს. ისინი დაგვეხმარება გავიგოთ, თუ რატომ არის რთული გარემოს მუდმივი შეცვლისას ახალი ინფორმაციის დამახსოვრება. ამ უბნის უკეთ შესწავლამ შეიძლება სწავლის პროცესში ახალ მიდგომებსაც ჩაუყაროს საფუძველი. ასევე, მეცნიერები მეხსიერების პრობლემების მქონე ადამიანებისთვის თერაპიული პროგრამების შექმნაში უკანასკნელი კვლევის მნიშვნელობას უსვამენ ხაზს."მძიმე დაავადებების მკურნალობის ახალი მეთოდების გაჩენისთვის უფრო ხანგრძლივი და ყოვლისმომცველი კვლევების ჩატარება უმნიშვნელოვანესია. შესაძლოა, ტვინის ერთ-ერთ ყველაზე პატარა უბანს ჩვენი ცხოვრების აღქმასა და გაგებაზე ყველაზე დიდი გავლენა ჰქონდეს", — ამბობს კლუეტი.locus coeruleus-ის ფუნქციის უკეთ გაგებამ შეიძლება ალცჰაიმერისა და პოსტტრავმული სტრესული აშლილობის მკურნალობის გზების აღმოჩენისკენაც გვიბიძგოს. მეცნიერები აღნიშნავენ, რომ ასეთი გრძელვადიანი და ეფექტიანი გზების მოძიება დამატებით კვლევებს საჭიროებს.მომზადებულია პორტალ on.ge-ს მიერ

1755592442

უჯრედების გადანერგვის ახალმა მეთოდმა პირველი ტიპის დიაბეტი შეიძლება საბოლოოდ განკურნოს

პირველი ტიპის დიაბეტის მქონე პაციენტმა საკუთარი ინსულინის გამომუშავება დაიწყო მას შემდეგ, რაც პანკრეასის უჯრედები გადაუნერგეს.პირველად ისტორიაში, ეს კუნძული უჯრედები გენეტიკურად ისე დაარედაქტირეს, რომ პაციენტის ორგანიზმს არ უკუეგდო, რამაც გამორიცხა იმუნოსუპრესანტი პრეპარატების საჭიროება.როგორც წესი, პირველი ტიპის დიაბეტი მაშინ იწყება, როცა იმუნური სისტემა შეცდომით ესხმის თავს პანკრეასის კუნძულებს, რომლებიც ინსულინს გამოიმუშავებენ. დაავადება იმართება ფრთხილად შემუშავებული დიეტითა და ინსულინის რეგულარული ინექციებით. თუმცა, მკურნალობის ახალი მეთოდი გულისხმობს დაზიანებული კუნძული უჯრედების ჩანაცვლებას ახალი, ფუნქციური უჯრედებით.კონცეფციის დამადასტურებელ ახალ კვლევაში, 42 წლის მამაკაცს, რომელსაც პირველი ტიპის დიაბეტი 5 წლის ასაკიდან ჰქონდა, ჯანმრთელი დონორის კუნძული უჯრედები გადაუნერგეს. უჯრედები რამდენიმე ინექციის სახით შეუყვანეს ხელის კუნთში.მომდევნო 12 კვირის განმავლობაში, უჯრედებმა წარმატებით გამოიმუშავეს ინსულინი გლუკოზის დონის აწევების საპასუხოდ, მაგალითად, ჭამის შემდეგ. თუმცა, ყველაზე მნიშვნელოვანი ასპექტი ისაა, რომ პაციენტი არ საჭიროებდა იმუნოსუპრესანტებს.როგორც წესი, იმუნური სისტემა გადანერგილ უჯრედებს უცხო სხეულად აღიქვამს და ანადგურებს, რაც მკურნალობას არაეფექტიანს ხდის. ამის მოსაგვარებლად, პაციენტებს აძლევენ პრეპარატებს, რომლებიც მათ იმუნურ სისტემას თრგუნავს. ეს გამოსავალი მუშაობს, მაგრამ პაციენტი მოწყვლადი ხდება ინფექციებისა და დაავადებებისადმი.ამიტომ, უჯრედების გადანერგვამდე, მათ სამი გენური რედაქტირება ჩაუტარეს CRISPR ხელსაწყოს გამოყენებით. ორმა რედაქტირებამ შეამცირა იმ კონკრეტული ცილების რაოდენობა, რომლებსაც ადაპტური T-ლიმფოციტები უცხო სხეულთა იდენტიფიცირებისთვის იყენებენ. მესამემ გააძლიერა ცილა CD47-ის წარმოება, რომელიც თავის მხრივ ბლოკავს იმუნური უჯრედების თანდაყოლილ პასუხებს.გენის ყველა რედაქტირება წარმატებული არ აღმოჩნდა, მაგრამ მოხდა ისე, რომ შეიქმნა საინტერესო საკონტროლო ჯგუფი. წარუმატებელი რედაქტირების მქონე უჯრედები T-ლიმფოციტებმა რამდენიმე კვირაში დახოცეს, ანტიგენების გამომუშავების შემაფერხებელი უჯრედები კი მაინც გაანადგურეს ბუნებრივმა მკვლელმა უჯრედებმა და მაკროფაგებმა.გადარჩა მხოლოდ სამი წარმატებული რედაქტირების მქონე უჯრედები და საბედნიეროდ, ტრანსპლანტატში მათი რაოდენობა საკმარისი იყო ფუნქციონირების შესანარჩუნებლად.ამ მეთოდმა წარსულში იმედისმომცემი შედეგები აჩვენა მაიმუნებსა და თაგვებში, მაგრამ ადამიანებში ახლა პირველად სცადეს. მსგავსი კვლევები წარმატებას აჩვენებდა ადამიანებშიც, მაგრამ ყოველთვის იმუნოსუპრესანტ პრეპარატებთან ერთად, რასაც თან ახლავს საკუთარი გართულებები.შარშან, ექიმები იუწყებოდნენ, რომ ჩინეთში ახალგაზრდა ქალს გადაუნერგეს საკუთარი ღეროვანი უჯრედებისგან გაზრდილი ინსულინის მწარმოებელი უჯრედები. ოთხ თვეში, მისმა ორგანიზმმა იმდენი ინსულინის გამომუშავება დაიწყო, რომ დღის 98 პროცენტში გლუკოზის დონე უსაფრთხო დიაპაზონში რჩებოდა.ახალი კვლევის ავტორები ამბობენ, რომ მათი ეფექტი არა მხოლოდ უფრო ეფექტიანი და უსაფრთხო შეიძლება იყოს დიაბეტის სამკურნალოდ, არამედ მოერგოს სხვა ტიპის უჯრედებსაც და შეამციროს სხვა ტრანსპლანტებისას იმუნოსუპრესანტების საჭიროება.კვლევა The New England Journal of Medicine-ში გამოქვეყნდა.

1755589560

მეცნიერების მტკიცებით, ბავშვებში სიმსუქნის რისკის წინასწარ განსაზღვრა შეგვეძლება

მკვლევრების საერთაშორისო გუნდმა ტესტირების ახალი მეთოდი შეიმუშავა, რომლითაც ბავშვებში მაღალი BMI-ის (სხეულის მასის ინდექსის) რისკის წინასწარ განსაზღვრა შეგვეძლება. ეს მეთოდი მშობლებს დაეხმარება, რომ სიმსუქნისადმი მიდრეკილ ბავშვებს ჯანსაღი ჩვევები ადრეული ასაკიდანვე ჩამოუყალიბონ.ეს ტესტირება პოლიგენური ქულის, იგივე PGS-ის, სახელითაა ცნობილი. ამ ქულის მეშვეობით ადამიანის დნმ-ში არსებულ მრავალ პატარა გენეტიკურ ნიშანს ერთ მთლიან რიცხვად გამოვსახავთ. მისი დახმარებით კონკრეტული მახასიათებლის, ამ შემთხვევაში BMI-ის, პროგნოზირება ხდება შესაძლებელი."ამ მეთოდით სიმსუქნის რისკის განსაზღვრა 5 წლამდე ასაკის ბავშვებშიც კი შეგვიძლია. ეს მანამდე, სანამ სხვა, უფრო აშკარა რისკ-ფაქტორებით დადგინდება, თუ რომელი ბავშვის ზრდასრულობაშია სიმსუქნის განვითარება ყველაზე მეტად მოსალოდნელი", — ამბობს გენეტიკური ეპიდემიოლოგი, რუელოფ სმიტი, კოპენჰაგენის უნივერსიტეტიდან.მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ მაღალი BMI მხოლოდ გენეტიკაზე არაა დამოკიდებული და მას ბევრი სხვა ფაქტორიც განსაზღვრავს. გარდა ამისა, ბოლო დროს ჩატარებული სულ უფრო მეტი კვლევა მიუთითებს, რომ BMI სიმსუქნისა და, ზოგადად, ჯანმრთელობის საზომად არ უნდა გამოვიყენოთ.ამის მიუხედავად, მკვლევრები მიიჩნევენ, რომ ახალი PGS ტესტირება სხვა მსგავს მეთოდებთან შედარებით ორჯერ უფრო ზუსტი და ეფექტიანია. იგი 5.1 მილიონზე მეტი ადამიანის გენეტიკური მონაცემების ბაზაზე დაყრდნობით შეიქმნა.პოლიგენური ქულისა და სხვა ინდიკატორების მეშვეობით დადგინდა, რომ მაღალი PGS ქულა ზრდასრულ ასაკში სხეულის მასის მატებასთანაა ასოცირებული. BMI-ის წინასწარ განსაზღვრაში კი მისი სიზუსტე ასაკსა და წარმომავლობაზეა დამოკიდებული. კვლევის კიდევ ერთი საინტერესო აღმოჩენა ზედმეტი კილოგრამების კლებას უკავშირდება. მათ დაადგინეს, რომ სიმსუქნისადმი ძლიერი გენეტიკური მიდრეკილების მქონე ადამიანები თავდაპირველად უფრო მეტ მასას იკლებენ, მაგრამ მოგვიანებით მომატების რისკის ქვეშაც უფრო მეტად არიან."ასეთი ადამიანები ცხოვრების წესის ცვლილებებზე უკეთ რეაგირებენ, რაც ეწინააღმდეგება იმ მოსაზრებას, რომ გენეტიკური მიდრეკილების მოდიფიცირება შეუძლებელია", — წერენ მკვლევრები თავიანთ ნაშრომში.თუ ადრეულ ასაკში BMI-ის უფრო ზუსტად პროგნოზირება შეგვეძლება, ეს ბავშვებსა და მშობლებს ჯანსაღი ჩვევების დანერგვისთვის მეტ დროს მისცემს. აღნიშნული ჩვევები კვებასა და ფიზიკურ აქტივობას უკავშირდება და BMI-ზე უდიდეს გავლენას ახდენს.ახალი ნაშრომი გამოცემა Nature Medicine-ში გამოქვეყნდა.

1755586380

მეცნიერებმა დაადგინეს, რატომ ნაოჭდება კანი დაბერებასთან ერთად

თქვენი თვალების კუთხეებში არსებულ ნაოჭებს თამამად შეგიძლიათ უწოდოთ სიცილის ხაზები; ყოველ შემთხვევაში, ამაზე მიუთითებს ნიუ-იორკის ბინგჰემტონის მეცნიერთა მიერ ჩატარებული ახალი კვლევა.16-დან 91 წლამდე ასაკის ადამიანთა კანის ნიმუშების გამოყენებით, ჯგუფმა დაადასტურა, რომ ერთი მიმართულებით კანის გამუდმებული გაჭიმვა და მოდუნება დაბერებულ ქსოვილს ისე ძაბავს, რომ იწვევს ნაოჭების წარმოქმნას ზუსტად ისე, როგორც თქვენს ჯინსს უჩნდება ნაკეცები.„ეს უკვე თეორია აღარ არის. ახლა უკვე გვაქვს მყარი ექსპერიმენტული მტკიცებულება, რომელიც აჩვენებს, რომ დაბერების უკან ფიზიკური მექანიზმი დგას“, — ამბობს ბიოსამედიცინო ინჟინერი გაი გერმანი.მიუხედავად იმისა, რომ კანის სტერესისა და დეგრადაციის მექანიზმები წინა კვლევებშიცაა შესწავლილი, ეს კვლევა პირველია, რომელშიც ფიზიკურად დატესტეს ნამდვილი კანის ნიმუშები ინსტრუმენტით, რომელსაც სუსტი ძალის ტენსომეტრი ეწოდება და ცვლილებებს მიკროსკოპით დააკვირდნენ.ტენსომეტრის მიერ გამოყენებული დაძაბულობა ყოველდღიურ ცხოვრებაში ცვეთისა და რღვევის მსგავსი იყო. მკვლევრებმა დაადგინეს, რომ დაჭიმვის საპასუხოდ კანის შეკუმშვის მოძრაობები ასაკთან ერთად უფრო დიდი ხდებოდა, რაც დაბრეცვას და დაჭმუჭვნას იწვევდა.დადგინდა, რომ საწყის მდგომარეობაში ჩვენი კანი ნახევრად დაჭიმულია და ეს ძალები ასაკთან ერთად იცვლება. გარე ფენა თანდათან უფრო მკვრივდება, ქვედა ფენა კი რბილდება, რადგან მცირდება მისი კოლაგენის კონსტრუქციის სიმკვრივე.როგორც ჯგუფის მიერ ჩატარებულმა ექსპერიმენტებმა აჩვენა, დროთა განმავლობაში, სითხის გამოდევნის გამო, კანი მოცულობას კარგავს, რაც ნაოჭების ეფექტებს უფრო ამწვავებს. კანის ეს ფოროელასტიკური თვისება მნიშვნელოვანია და აქამდე არ დაფიქსირებულა.მაგალითად, თუკი ე. წ. ტყლარწის სათამაშოს გაწელავთ, ჰორიზონტალურად გაიჭიმება, მაგრამ ასევე შეიკუმშება საპირისპირო მიმართულებით და უფრო გათხელდება. ზუსტად ასე ემართება კანსაც. რაც უფრო ბერდებით, იზრდება შეკუმშვაც. და თუ თქვენი კანი ზედმეტად იკუმშება, ხდება იბრიცება. ასე ჩნდება ნაოჭები“, — ამბობს გერმანი.ეს კვლევა იმაზე მეტია, ვიდრე უბრალოდ იმის დადგენა, საიდან ჩნდება ნაოჭები. ჩვენი კანის თვისებების გაგებით, და იმის ცოდნით, თუ როგორ იცვლება ეს თვისებები დროთა განმავლობაში, შეგვიძლია უკეთესად შევისწავლოთ და ვუმკურნალოთ კანის სხვადასხვა დაავადებას.თუმცა, მკვლევრებს მხოლოდ კანის გარე ფენა არ აინტერესებდათ — ისინი ვარაუდობენ, რომ მათ კვლევას შეიძლება გავლენა ჰქონდეს სხვა ქსოვილების მოდელირებაზეც. მაგალითად, ამ მეთოდის გამოყენება შესაძლებელია ტვინში ნაოჭების შესასწავლადაც.კვლევის შედეგები შეიძლება მნიშვნელოვანი იყოს კანის მოვლის თვალსაზრისითაც — იმის შესაფასებლად, სინამდვილეში რამდენად ეფექტიანია დაბერების საწინააღმდეგო კანის მრავალი სხვადასხვა პროდუქტი.ამას გარდა, მკვლევრებმა დააკავშირეს ქრონოლოგიური დაბერების ეფექტები კანზე და მზის ულტრაიისფერი რადიაციის საზიანო ეფექტები — ის, რისი აცილებაც შესაძლებელია მზისგან დამცავით.„თუ ცხოვრებას ღია ცის ქვეშ მუშაობაში ატარებთ, უფრო დიდია ალბათობა, რომ გქონდეთ დაბერებული და დანაოჭებული კანი, ვიდრე ოფისებში მომუშავეებს“, — ამბობს გერმანი.კვლევა Journal of the Mechanical Behavior of Biomedical Materials-ში გამოქვეყნდა.

1755585898

VIDEO: ისტორიაში პირველად, მეცნიერებმა ემბრიონის საშვილოსნოში მიმაგრება აღბეჭდეს

ისტორიაში პირველად, მეცნიერებმა ადამიანის სიცოცხლის წარმოშობის პროცესში უმნიშვნელოვანესი ნაბიჯი — ემბრიონის საშვილოსნოზე მიმაგრება — აღბეჭდეს. შეიძლება ითქვას, მათ ადრეული განვითარების ერთგვარი "შავი ყუთი" გახსნეს. ეს მიღწევა, შესაძლოა, უშვილობის მკურნალობაში დაგვეხმაროს.ოდესღაც ყველა უჯრედების თავისუფლად მოტივტივე გროვა ვიყავით, რომელიც "სახლს" ეძებდა. სირთულეების მიუხედავად, ჩვენმა ემბრიონებმა დედის ორგანიზმთან მიმაგრება მოახერხეს. ეს მოვლენა, რომელსაც იმპლანტაცია ეწოდება, საშვილოსნოს სიღრმეში ხდება.მეცნიერებს აქამდე მხოლოდ იმპლანტაციის რამდენიმე მომენტალური სურათი ჰქონდათ გადაღებული. ულტრაბგერითი კვლევით ემბრიონის დანახვა მხოლოდ მიმაგრებიდან რამდენიმე კვირაშია შესაძლებელი.ახალი სისტემის დახმარებით მეცნიერები ამ პროცესს (რომელიც ლაბორატორიაში მიმდინარეობდა და არა ნამდვილ საშვილოსნოში) ახლოდან დააკვირდნენ. მათ კოლაგენზე დაფუძნებული მატრიქსი შექმნეს, რომელიც ქსოვილის უჯრედშორისი ნივთიერების მსგავსია და საშვილოსნოს გარემოს წააგავს. ცაიტრაფერული გადაღებები აჩვენებს, როგორ შეიჭრნენ ემბრიონები მასში და ერთგვარი ჩაღრმავება წარმოქმნეს შემდგომი განვითარებისთვის."პირველად შევძელით, ადამიანის ემბრიონის იმპლანტაციას დინამიკურად დავკვირვებოდით", — აცხადებს კვლევის უფროსი ავტორი სამუელ ოხოსნეგროსი, ბარსელონის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების ინსტიტუტის ბიოინჟინერი. 

1755525180

ასტრონომებმა დიდი აფეთქებიდან 900 მილიონი წლის შემდეგ წარმოქმნილი გალაქტიკა აღმოაჩინეს

მეცნიერებმა აღმოაჩინეს გალაქტიკა, რომელიც დიდი აფეთქებიდან დაახლოებით 900 მილიონი წლის შემდეგ წარმოიქმნა. ობიექტს „კოსმოსური ყურძენი“ დაარქვეს.„ჰაბლის“ ტელესკოპის ადრეულ სურათებზე გალაქტიკა ბუნდოვან ლაქას ჰგავდა. ახალმა დაკვირვებებმა აჩვენა, რომ ეს არის მბრუნავი სისტემა, რომელიც სულ მცირე 15 მასიურ გროვას შეიცავს, სადაც ვარსკვლავების ფორმირება გრძელდება.გალაქტიკის დანახვა გრავიტაციული ლინზირების ეფექტის წყალობით გახდა შესაძლებელი - ახლომდებარე გალაქტიკების გროვამ შორეული ობიექტის სინათლე გააძლიერა. ასტრონომებმა კვლევისთვის ტელესკოპ „ჯეიმს უების“ და ALMA-ს რადიოტელესკოპების მონაცემები გააერთიანეს და დაკვირვებებზე 100 საათზე მეტი დახარჯეს.მკვლევრების თქმით, ეს აღმოჩენა კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს ადრეული სამყაროს გალაქტიკების ფორმირების არსებულ მოდელებს, ვინაიდან თეორიულად იმ დროისთვის ერთ მბრუნავ სისტემაში ასეთი დიდი რაოდენობის გროვების არსებობა მოსალოდნელი არ იყო.

1755523980

რატომ არ მუშაობს ChatGPT უწინდებურად კარგად - AI ინდუსტრია ახალი გამოწვევის წინაშეა

7 აგვისტოს OpenAI-მ, ChatGPT-ს შემქმნელმა კომპანიამ, უახლესი ენობრივი მოდელი გამოუშვა. მოდელი, სახელად GPT-5, კომპანიის დაპირებისამებრ ყველაზე ჭკვიანი და დახვეწილი უნდა ყოფილიყო. ChatGPT ამიერიდან მხოლოდ GPT-5-ზე მუშაობს, თუმცა ბევრი მომხმარებელი უკმაყოფილოა.ჩატბოტს უმეტესად იმის გამო აკრიტიკებენ, რომ პასუხები ზედმეტად მოკლეა; იგი გაცილებით უარესად წერს და "პიროვნულობისგანაც" დაცლილია. გარდა ამისა, არაერთი მომხმარებელი აღნიშნავს, რომ, "PhD-ს დონის" ინტელექტის მიუხედავად, ჩატბოტი სულელურ შეცდომებს უშვებს — მაგალითად, ამტკიცებს, რომ სიტყვა blueberry-ში სამი b გვხვდება.მსგავსი პრობლემების გამო მომხმარებლებმა OpenAI-ს წინა მოდელის, GPT-4o-ის, დაბრუნებაც კი მოსთხოვეს, რადგან GPT-5-ის გამოშვების შემდეგ იგი ხელმისაწვდომი აღარ არის. კომპანია ამ მოთხოვნას ნაწილობრივ დაემორჩილა და GPT-4o ჩატბოტის ფასიანი ვერსიის მომხმარებლებისთვის დააბრუნა.დაზუსტებული არ არის, რა იწვევს ახალი მოდელის ერთგვარი კრახს, თუმცა მომხმარებლები ამაზე აქტიურად მსჯელობენ. The Register-ზე გამოთქმული ვარაუდით, ეს იმით აიხსნება, რომ GPT-5 უფრო მეტად ხარჯების შესამცირებლად შეიქმნა, ვიდრე წინა მოდელის გაუმჯობესების მიზნით.ეს მოსაზრება დამაჯერებლად ჟღერს, რადგან AI ინდუსტრია მილიარდობით დოლარს ხარჯავს, თუმცა უკან ნაკლები უბრუნდება. შესაძლოა, OpenAI ხარჯების შემცირებას ცდილობდეს, რათა ათწლეულის დასასრულისთვის მოგებაში წავიდეს. ჯერჯერობით გაუგებარია, რამდენად შესაძლებელია ამის გაკეთება.GPT-5 არა ცალკეული მოდელი, არამედ ორის კომბინაციაა: ერთი სტანდარტულ თხოვნებზე მუშაობს, მეორე კი უფრო რთულ, სააზროვნო შემთხვევებზე. ცალკეული მოდელი, ერთგვარი როუტერი, წყვეტს იმას, თუ რომელი მათგანი უნდა იქნას გამოყენებული კონკრეტულ თხოვნაზე."ძვირი, უნარიანი მოდელები ავტოროუტერით შეცვალეს, რომელიც უმთავრესად ხარჯების შემცირებაზეა ფოკუსირებული", — წერს მომხმარებელი — "ცუდად ჟღერს, ამიტომ GPT-5-ის სახელით შეფუთეს და გვიმტკიცებენ, რომ გასაოცარია".მომხმარებლებისთვის შეიძლება უსიამოვნო იყოს, თუმცა ხარჯების შემცირება OpenAI-სთვის ლოგიკური მიდგომა იქნებოდა. კომპანია ამჟამად უპრეცედენტო კონკურენციას აწყდება; მატულობს ზეწოლაც იმისა, რომ ბიზნესი მოგებიანი გახდეს. მიჩნეულია, რომ OpenAI-ს ღირებულება $500 მილიარდია. შესაბამისად, ელიან, რომ კომპანია მალე დაიწყებს თანხის გამომუშავებას.რაც არ უნდა იყოს ახალი მოდელის გამოშვების მიზანი, შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ კომპანიამ ძველი მოდელებისადმი მომხმარებელთა მიჯაჭვულობა სწორად ვერ შეაფასა. უცნობია, გახდება თუ არა ახალი მოდელი ისეთი, როგორსაც OpenAI მის გამოშვებამდე გვპირდებოდა. წყარო

1755421704

ჩინეთში პირველი „ორსული“ რობოტის შექმნაზე მუშაობენ

ჩინელი სპეციალისტები ჰუმანოიდი რობოტის შექმნაზე მუშაობენ, რომელსაც ხელოვნური საშვილოსნო ექნება.არსებული ინფორმაციით, პირველი პროტოტიპი უკვე მომავალ წელს გახდება ხელმისაწვდომი, მისი ღირებულება კი 100 ათას იუანს შეადგენს. რობოტი ადამიანის დაბადების სრულ პროცესს გაიმეორებს - ჩასახვიდან მშობიარობამდე. ნაყოფი ხელოვნურ საშვილოსნოში განვითარდება და კვებას სპეციალური მილით მიიღებს. მეცნიერები აღნიშნავენ, რომ ხელოვნური საშვილოსნოს ტექნოლოგია უკვე შემუშავებულია და ახლა ამოცანა მისი რობოტის სხეულში ინტეგრაციაა. მათ განაყოფიერებისა და კვერცხუჯრედის იმპლანტაციის დეტალები არ დაუზუსტებიათ.მსგავსი ინოვაციებისადმი ინტერესს ჩინეთში უნაყოფობის ზრდას უკავშირებენ. ჟურნალში The Lancet-ის მონაცემებით, ეს მაჩვენებელი 2007 წელს დაფიქსირებული 11,9%-დან 2020 წელს 18%-მდე გაიზარდა.

1755290915

შესაძლოა, თმაში არსებული ცილისგან ახალი თაობის კბილის პასტა დამზადდეს

თმისგან დამზადებული კბილის პასტა ნამდვილად უსიამოვნო წარმოსადგენია, მაგრამ, შესაძლოა, ამან ჩვენი დენტალური ჯანმრთელობა უკეთესობისკენ შეცვალოს. ახალი კვლევის თანახმად, თმაში, ფრჩხილებსა თუ ცხვრის მატყლში არსებული ცილა, სახელად კერატინი, სტომატოლოგიური დანიშნულებით გამოყენებისას გასაოცარ შედეგს იძლევა.მეცნიერები ამბობენ, რომ ესაა "ეკომეგობრული ბიომასალა, რომელიც ბუნებრივ პროცესებს იმეორებს". ამით კბილის დაზიანებისა და კარიესის თავიდან აცილებაა შესაძლებელი — მდგომარეობები, რომელთა მკურნალობაც საკმაოდ ძვირი ჯდება, ზოგჯერ მტკივნეულია და დისკომფორტთანაა დაკავშირებული. ამის მიუხედავად, სხვა გზა არაა, რადგან კბილის მინანქარს რეგენერაციის უნარი არ აქვს.შესაძლოა. კერატინმა ეს შეცვალოს. კვლევის ფარგლებში მეცნიერებმა ის მატყლიდან განაცალკევეს, გაასუფთავეს და ყინვით გამოაშრეს. გუნდმა დაადასტურა, რომ ეს ცილები კბილებში არსებულ კალციუმს ბუნებრივად ებმის და მინანქრის მსგავს სტრუქტურას ქმნის. ეს ნიშნავს, რომ მსგავსი შემცველობის დენტალური საცხის მეშვეობით ტკივილის შემსუბუქება და კბილის დაზიანებული ნაწილის აღდგენაა შესაძლებელი."კერატინი უფრო ბუნებრივად გამოიყურება, ვიდრე სხვა საშუალებები. ეს იმიტომ, რომ იგი კბილის თავდაპირველ ფერს მეტად შეგვიძლია შევუსაბამოთ", — აცხადებენ ავტორები.მათი თქმით, კერატინის მდგრადი მოპოვება ისეთი ბიოლოგიური ნარჩენებიდან შეიძლება, როგორიც თმა და ფრჩხილებია. ასევე, ის არ საჭიროებს აღმდგენ თერაპიებში გამოყენებად ტრადიციულ პლასტიკურ მასალას, რომელიც მომწამლავი და ნაკლებად მტკიცეა.გუნდი ახალი მეთოდის კლინიკურად გამოცდის ნებართვის მიღებას ცდილობს, რის შემდეგაც, სავარაუდოდ, ის რამდენიმე წელში ფართოდ ხელმისაწვდომი გახდება."ახალი ერა იწყება, რომელშიც ბიოტექნოლოგია საშუალებას გვაძლევს, რომ არა მხოლოდ სიმპტომებს ვუმკურნალოთ, არამედ თავად სხეულში არსებული მასალებით ბიოლოგიური ფუნქცია აღვადგინოთ", — ამბობენ მეცნიერები.მათი ნაშრომი გამოცემაში Advanced Healthcare Materials გამოქვეყნდა.

1755275506

იშვიათი ტიპის სიმსივნე შეიძლება ადამიანის ხმით ამოვიცნოთ - კვლევა

ხმის იოგების სიმსივნურმა დაზიანებამ შეიძლება ადამიანის ხმა მცირედით შეცვალოს. ამის დაფიქსირება პოტენციურად ხორხის კიბოს ამოცნობაში დაგვეხმარება. ცხადია, ამ სხვაობას ყურით ვერ შევამჩნევთ, თუმცა სპეციალური ხელსაწყოებით ეს შესაძლებელია.ახლახან მეცნიერებმა მანქანური დასწავლის ალგორითმები შექმნეს, რომლებიც ხმის ცვლილებას აფიქსირებს. გარკვეული შრომა კიდევ არის საჭირო, თუმცა შესაძლოა, სამომავლოდ ამით ხორხის სიმსივნე იმაზე მალე აღმოვაჩინოთ, ვიდრე არსებული მეთოდებით არის შესაძლებელი.2021 წელს მსოფლიოში 1.1 მილიონ ადამიანს დაუსვეს ხორხის კიბოს დიაგნოზი, ასიათასი პაციენტი კი დაიხოცა. ამ პრობლემის დიაგნოსტირებისთვის ამჟამად ცხვირის ენდოსკოპია და ბიოფსიები გამოიყენება.სკრინინგისთვის განკუთვნილი ციფრული საშუალებები, შესაძლოა, ხორხის კიბოს ადრეული ნიშნების დაფიქსირებაში დაგვეხმაროს. ასე შესაძლებელი იქნება, რომ სპეციალისტებმა რისკჯგუფში მყოფთა ხმის ჩანაწერები გამოიკვლიონ, როგორც პირველადი შეფასება. შედეგად დიაგნოზი იმაზე მალე დაისმება, ვიდრე სხვა შემთხვევებში.კვლევის ფარგლებში მეცნიერებმა ხმის 12 523 ჩანაწერი გააანალიზეს, რომლებიც 306 ჩრდილოამერიკელ ადამიანს ეკუთვნოდა. კაცების შემთხვევაში მათ ხმის მახასიათებლები გამოავლინეს, რომლებიც მიანიშნებს, იოგების დაზიანება სიმსივნურია თუ კეთილთვისებიანი.უფრო ზუსტად, ხმაში ჰარმონიისა და ხმაურის თანაფარდობის (ურთიერთკავშირი ჟღერადობასა და ხმაურს შორის) მეშვეობით გამიჯნეს კაცები, რომლებსაც სიმსივნე, კეთილთვისებიანი დაზიანებები და ხმის დაავადებები ჰქონდათ.მეცნიერებმა ქალების ხმაში სიმსივნეზე მიმანიშნებელ ისეთ მახასიათებლებს ვერ მიაგნეს, რომლებიც სტატისტიკურად მნიშვნელოვანი იქნებოდა. ავტორები იმედოვნებენ, რომ ქალების ხმის უფრო მეტი ჩანაწერით უკეთეს შედეგებს მიიღებენ."ამ კვლევის შემდეგი ნაბიჯი რომ AI ხელსაწყო იყოს, რომელსაც ხმის იოგების დაზიანების ამოცნობა შეუძლია, მოდელები ხმის ჩანაწერთა უფრო დიდ ბაზებზე უნდა გავწვრთნათ; ჩანაწერები პროფესიონალების მიერ იქნება დახარისხებული. საჭიროა სისტემის შემოწმება, რათა დავრწმუნდეთ, რომ იგი ქალებზეც და კაცებზეც ერთნაირად კარგად მუშაობს", — აცხადებს ფილიპ ჯენკინსი, კლინიკური ინფორმატიკის სპეციალისტი ორეგონის ჯანმრთელობისა და მეცნიერების უნივერსიტეტიდან.მისი თქმით, ხმის ანალიზისთვის უკვე არაერთი ციფრული ხელსაწყო იტესტება. შესაბამისი მუშაობის შემთხვევაში, ჯენკინსის აზრით, რამდენიმე წელში შეიძლება ისეთი ხელსაწყოს გამოცდაც დაიწყოს, რომელიც ხმის იოგათა დაზიანებას გააანალიზებს.ნაშრომი გამოცემაში Frontiers in Digital Health გამოქვეყნდა.

1755268777

ახალმა ვაქცინამ კლინიკურ ცდებში დადებითი შედეგი აჩვენა ორი აგრესიული კიბოს წინააღმდეგ

პანკრეასის და კოლორექტული (მსხვილი ან წვრილი ნაწლავის) კიბოების მკურნალობა რთულია და თითოეულ მათგანს მკურნალობის შემდეგ წლებში რეციდივის მაღალი მაჩვენებელი აქვს.ახალი ვაქცინა, სახელად ELI-002 2P ახალ იმედს აჩენს ამ სასტიკი დაავადებით დაავადებულთათვის; ყოველ შემთხვევაში, ასე აჩვენა უახლესმა კლინიკურმა ცდებმა.აშშ-ის სხვადასხვა ინსტიტუციის მკვლევართა მიერ შექმნილი ეს ვაქცინა მიზანში იღებს მუტაციებს KRAS გენში. ეს მუტაციები გვხვდება პანკრეასის კიბოს შემთხვევათა 93 პროცენტში და კოლორექტული კიბოს შემთხვევათა 50 პროცენტში.მიმწოდებელ სისტემასთან შეწყვილებით, რომელსაც ვაქცინის აქტიური აგენტი პირდაპირ ლიმფურ კვანძებში მიაქვს, პრეპარატი ისეა შექმნილი, რომ ზუსტად იღებს მიზანში იმუნური სისტემის იმ ნაწილებს, სადაც სხვადასხვა იმუნური უჯრედებია თავმოყრილი.„ამაღელვებელი მიღწევაა KRAS-ით გამოწვეული კიბოს პაციენტებისთვის, განსაკუთრებით პანკრეასის კიბოსი, სადაც მკურნალობის შემდეგ რეციდივი თითქმის მოცემულობაა და ეფექტიანი სამკურნალო საშუალებები შეზღუდულია“, — ამბობს ლოს-ანჯელესის კალიფორნიის უნივერსიტეტის სამედიცინო ონკოლოგი ზევ ვაინბერგი.ვაქცინა დატესტეს პანკრეასის კიბოსგან გამოჯანმრთელებულ 20 პაციენტზე და კოლორექტული კიბოსგან გამოჯანმრთელებულ ხუთ პაციენტზე. კიბოს მოსაცილებლად ყველა მათგანს ქირურგიული ჩარევა ჰქონდა გაკეთებული, მაგრამ შემდეგი ტესტები აჩვენებდა ნიშნებს იმისა, რომ დიდი ალბათობით, კიბო კვლავ ბრუნდებოდა.ვაქცინის ინიექციათა სერიების შემდეგ, შედეგები დადებითი აღმოჩნდა — ინდივიდთა 84 პროცენტს სხეულში განუვითარდა მუტანტი KRAS-ისადმი სპეციფიკური T-ლიმფოციტები, რომლებიც მზად იყვნენ, შებრძოლებოდნენ ამ გენის მუტირებულ პროდუქტებს; მონაწილეთა 24 პროცენტს კი სრულიად გაუქრა სიმსივნის კვალი.მათ, ვისაც ყველაზე ძლიერი იმუნური პასუხი განუვითარდათ, 24-დან 17-ს, ბოლო შემოწმებისას, საშუალოდ თითქმის 20 თვის შემდეგ, კიბო საერთოდ აღარ ჰქონდათ. ასეთი აგრესიული კიბოს კვალობაზე, ასეთი სტატისტიკა შთამბეჭდავია.„პაციენტები, რომლებსაც ვაქცინისადმი ძლიერი იმუნური პასუხი განუვითარდათ, კიბოსგან გათავისუფლდნენ“, — ამბობს ვაინბერგი.კვლევაში მონაწილე ყველა ადამიანში რეციდივისგან თავისუფალი გადარჩენის საშუალო მაჩვენებელი 16,33 თვე იყო, ხოლო საერთო გადარჩენის საშუალო მაჩვენებელი 28,94 თვე — გაცილებით მეტი, ვიდრე ამ სახის კიბოების დროს არის მოსალოდნელი.შედეგები კიდევ უფრო უკეთესია იმ თვალსაზრისით, რომ ELI-002 2P არის ე. წ. გამზადებული ვაქცინა, რაც იმას ნიშნავს, რომ ის სტანდარტული პრეპარატია და არ საჭიროებს თითოეულ პირზე მორგებას (პროცესი, რომელსაც დიდი დრო და გამოცდილება სჭირდება).რისკებისა და სარგებლის სრულად შესაფასებლად დამატებითი ცდები და ტესტირებაა საჭირო, მაგრამ თუ გავითვალისწინებთ პანკრეასის და კოლორექტული კიბოს რეციდივისა და სიკვდილიანობის მაღალ მაჩვენებლებს, ამ ცდით უკვე გვაქვს ძლიერი მტკიცებულება იმისა, რომ ამ ვაქცინამ ადამიანებს შეიძლება სიცოცხლე მრავალი წლით გაუხანგრძლივოს.მკვლევრებმა ასევე იხილეს დადებითი ნიშნები იმისა, რომ ვაქცინა იმუნურ სისტემას კიბოს სხვა ტიპის მუტაციებთან საბრძოლველადაც წვრთნის; შესაბამისად, არსებობს პოტენციალი, რომ ის უფრო მეტად გამოსადეგი პრეპარატი გახდეს.„KRAS მუტაცია დიდი ხნის განმავლობაში მიიჩნეოდა რთულ გამოწვევად კიბოს მკურნალობაში. ეს კვლევა აჩვენებს, რომ ELI-002 2P ვაქცინას შეუძლია უსაფრთხოდ და ეფექტიანად გაწვრთნას იმუნური სისტემა კიბოს გამომწვევი მუტაციების ამოცნობასა და მათთან ბრძოლაში. ის იმედისმომცემ მიდგომას გვთავაზობს, რომლითაც წარმოვქმნით მდგრად იმუნურ პასუხს მთლიანად პერსონალიზებული ვაქცინების კომპლექსურობისა და სიძვირის გარეშე“, — ამბობს ლოს-ანჯელესის კალიფორნიის უნივერსიტეტის სამედიცინო ონკოლოგი ზევ ვაინბერგი.მომზადებულია uclahealth.org-ისა და ScienceAlert-ის მიხედვით.