1763574226

ხორცზე ალერგია ტკიპას ნაკბენმაც შეიძლება გამოიწვიოს - პირველი მსხვერპლის შესახებ გამოცემა sciencealert-ი წერს

ნიუ-ჯერსიში, 47 წლის კაცი ანაფილაქსიური შოკით გარდაიცვალა. სიკვდილის შემდეგ, სისხლის ანალიზმა აჩვენა, რომ მას წითელი ხორცის მიმართ ალერგია ჰქონდა განვითარებული, რაც ტკიპა Amblyomma americanum-ის ნაკბენმა გამოიწვია.კაცი პირველად, ავად გახდა სტეიკის ჭამიდან რამდენიმე საათში, თუმცა რეაქცია მალევე ჩაცხრა და პრობლემას ყურადღება არ მიაქცია. ამ უკანასკნელ შემთხვევაში კი მან ოჯახთან ერთად, ერთი კვირის შემდეგ ჰამბურგერი ჭამა, რაც ფატალური შედეგით დასრულდა.ეს ტკიპას ნაკბენით გამოწვეული მსგავსი ალერგიის გამო ადამიანის გარდაცვალების პირველი შემთხვევაა.კვლევამ აჩვენა, რომ კაცის სისხლში ანაფილაქსიური რეაქციების ბიოლოგიურ ინდიკატორ ტრიპტაზას შემცველობა ყოველ მილილიტრზე 2000 გრამს აღემატებოდა. ეს ძალიან მაღალი მაჩვენებელია და ფატალური ანაფილაქსიების შემთხვევებში ფიქსირდება.

1763561400

რატომ შლის ალცჰაიმერი ჩვენი საყვარელი ადამიანების მოგონებებს - მეცნიერებმა ახალი კვლევით პასუხს მიაგნეს

ალცჰაიმერის დაავადების ადრეულ სტადიებში, ხშირად ჩუმად და შეუმჩნევლად იწყება მოკლევადიანი მეხსიერების დაქვეითება. დროთა განმავლობაში თავს იჩენს სხვა რთული სიმპტომებიც — კონცენტრაციის დარღვევა, დეზორიენტაცია, განწყობის ხშირი ცვალებადობა. თუმცა დაავადების ერთ-ერთი ყველაზე მძიმე გამოვლინება სოციალური მეხსიერების დაკარგვაა, რის შედეგადაც ადამიანს უჭირს ოჯახის წევრებისა და ახლობლების ცნობა.ვირჯინიის სამედიცინო უნივერსიტეტისა და ვირჯინია ტეკის მეცნიერებმა თაგვებზე ჩატარებული ახალი კვლევის შედეგად აღმოაჩინეს, რომ ნეირონებს შორის კავშირების მხარდამჭერი სპეციალური სტრუქტურების — (sogenannten) პერინეირონული ბადეების დაზიანება, შესაძლოა, მეხსიერების თანდათანობით დაკარგვის მნიშვნელოვანი მიზეზი იყოს.რა არის პერინეირონული ბადეები და რატომ არის ისინი მნიშვნელოვანი?ჯანმრთელ მოზრდილებში პერინეირონული ბადეები ქმნიან ბადის ფორმის მატრიცას ნეირონების გარშემო.ისინი: იცავენ ნეირონებს ოქსიდაციური სტრესისგან,არეგულირებენ ტვინის პლასტიკურობას,ამაგრებენ სინთეზურ კავშირებს, რომლებიც საშუალებას აძლევს ნეირონებს სწორად "ესაუბრონ" ერთმანეთს.წინა კვლევებმა აჩვენა, რომ სწორედ ეს სტრუქტურები ეხმარება ტვინს მოგონებების ჩაწერასა და შენახვაში.რა აჩვენა თაგვებზე ჩატარებულმა ექსპერიმენტმამეცნიერებმა მიიჩნიეს, რომ ამ ბადეების დაშლა შესაძლოა ალცჰაიმერის განვითარების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მექანიზმი იყოს. ამის შესამოწმებლად მათ თაგვებზე ჩაატარეს ექსპერიმენტები.როდესაც პერინეირონული ბადეები ჰიპოკამპის CA2 უბანში დაზიანდა, თაგვებმა ვერ შეძლეს სხვა თაგვების გახსენება, თუმცა მაინც შეინარჩუნეს უნარი - დაემახსოვრებინათ გარემოში არსებული ახალი ობიექტები.ეს შედეგი ძალიან ჰგავს ალცჰაიმერით დაავადებული ადამიანების გამოცდილებას: სოციალური მეხსიერება ხშირად უფრო ადრე ქრება, ვიდრე ობიექტებთან დაკავშირებული მეხსიერება.კვლევის ავტორი ლატა ჩაუნსალი ამბობს:„ალცჰაიმერის დროს ადამიანები კარგავენ ოჯახის წევრებისა და მეგობრების ამოცნობის უნარს. ჩვენ აღმოვაჩინეთ, რომ პერინეირონული ბადეები სწორედ ამ სოციალურ მოგონებებს იცავს.“მეცნიერებმა შეამოწმეს, იქნებოდა თუ არა შესაძლებელი ამ ბადეების დაშლის პრევენცია. მათ გამოიყენეს მატრიქსული მეტალოპრотеინაზების (MMP) ინჰიბიტორები — ფერმენტები, რომლებიც ანადგურებენ ისეთ ცილოვან სტრუქტურებს, როგორიც პერინეირონული ბადეებია.MMP ინჰიბიტორებმა მნიშვნელოვნად შეაფერხა ბადეების დაშლა,ალცაიმერის მქონე თაგვებს შეუნარჩუნა სოციალური მეხსიერების უფრო მაღალი დონე.ნავარაუდებია, რომ ამჟამად დემენცია 55 მილიონ ადამიანს აქვს, აქედან 60% კი კონკრეტულად ალცჰაიმერის დიაგნოზზე მოდის. პროგნოზირებენ, რომ მომდევნო დეკადაში ეს რაოდენობა 80 მილიონს მიაღწევს, რაც ნიშნავს, რომ ყველაზე მწვავე სიმპტომების პრევენციის მეთოდების ძიება გადამწყვეტია.

1763495557

„იწვევს სისხლდენას, მაღალ სიცხესა და დიარეას“ - რა ვიცით „მარბურგის ვირუსის“ შესახებ, რომელიც ეთიოპიაში გავრცელდა

ეთიოპიაში მარბურგის ვირუსის ეპიდემიის გავრცელება ოფიციალურად დადასტურდა. აფრიკის დაავადებათა კონტროლის ცენტრის ცნობით, ვირუსი ქვეყნის სამხრეთ ნაწილში ვრცელდება.„მარბურგის ვირუსი“ ერთ-ერთი ყველაზე საშიში ჰემორაგიული პათოგენია, რომელიც ებოლას ჰგავს და იწვევს მძიმე სისხლდენას, მაღალ სიცხესა და დიარეას. ინფექციის ინკუბაციის პერიოდი 21 დღემდეა, ხოლო სიკვდილიანობა 25%-დან 80%-მდე მერყეობს.ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ინფორმაციით, სამხრეთ ეთიოპიაში მინიმუმ 9 ინფიცირების შემთხვევაა დადასტურებული. დიაგნოზი ქვეყნის ეროვნულმა ლაბორატორიამ ოფიციალურად დაადგინა და მიმდინარეობს დამატებითი ეპიდემიოლოგიური კვლევები. ექიმების თქმით, გამოვლენილი შტამი შესაძლოა დაკავშირებული იყოს აღმოსავლეთ აფრიკაში ადრე გავრცელებულ ვარიანტებთან.მარბურგის ეპიდემია ბოლო წლებში სხვა რეგიონებშიც დაფიქსირდა – ტანზანიაში მას 10 და რუანდაში 15 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა. ვირუსის წინააღმდეგ ვაქცინა ამჟამად არ არსებობს.

1763468100

OpenAI-მ ChatGPT-ში ჯგუფური ჩატების ტესტირება დაიწყო

ChatGPT-ის მომხმარებლებს იაპონიაში, ტაივანში, სამხრეთ კორეასა და ახალ ზელანდიაში ჯგუფური დიალოგის შექმნის ფუნქცია დაემატათ. მათ შეუძლიათ დიალოგში 20-მდე მონაწილე მიიწვიონ და ერთად იმუშაონ ან ესაუბრონ ხელოვნურ ინტელექტს.როგორც OpenAI-ში განმარტავენ, ტესტირების ფარგლებში ხელოვნური ინტელექტი თავად ხვდება, როდის უნდა გაჩუმდეს ან როდის უნდა ჩაერთოს დიალოგში. მონაწილეებს ასევე შეუძლიათ თავად მიმართონ ჩატ-ბოტს.ჯგუფურ ჩატში ხელოვნური ინტელექტი დაგეხმარებათ შვებულების მარშრუტის შედგენაში, შემოგთავაზებთ რემონტის იდეებს ან დაგეხმარებათ ისეთი რესტორნის მოძებნაში, რომელიც ყველა თანამოსაუბრეს მოეწონება. ის ასევე შეიძლება სასარგებლო იყოს სამუშაო მიმოწერაში, მაგალითად, სტატიებისა და ჩანაწერების საფუძველზე ანგარიშების შედგენაში.აღსანიშნავია, რომ ახალი ფუნქციის ფარგლებში ასაკობრივი შეზღუდვები იმოქმედებს, თუ ჩატის რომელიმე მონაწილე 18 წელზე ნაკლები ასაკისაა. ეს შეზღუდვები საუბრის ყველა მონაწილეზე გავრცელდება.

1763387280

როგორ ქრება კიბოს უჯრედები ქიმიოთერაპიის შემდეგ - მეცნიერების განმარტება

ონკოლოგიური დაავადებები თანამედროვე მედიცინის ერთ-ერთი ყველაზე რთული გამოწვევაა. ავთვისებიანი სიმსივნეები სიკვდილიანობის მაჩვენებლით მსოფლიოში მეორე ადგილზეა.საბედნიეროდ, ონკოლოგიაში თანამედროვე მიღწევები ეფექტური მკურნალობის საშუალებას იძლევა. მეცნიერებმა სიმსივნესთან ბრძოლის თერაპია შექმნეს. სიმსივნის საწინააღმდეგო ისეთი მეთოდები, როგორიც ქიმიოთერაპიაა, ამ მავნე ქსოვილებს უტევს და თვითგანადგურებისკენ უბიძგებს. ჩნდება კითხვა - სად ქრება ისინი?დაპროგრამებული სიკვდილისას, რომელსაც აპოპტოზი ეწოდება, მათი გარე მემბრანა სუსტდება. ასე იშორებს ორგანიზმი ჩვეულებრივ დაზიანებულ ან გამოუსადეგარ უჯრედებს. ფაგოციტები კიბოს მკვდარ უჯრედებს ისეთ კომპონენტებად შლის, როგორიც შაქარი და ნუკლეინის მჟავაა.სიმსივნის საწინააღმდეგო თერაპიებს სხვაგვარი უჯრედული სიკვდილის გამოწვევაც შეუძლია, რომელიც ნეკროპტოზის სახელითაა ცნობილი. ამ დროს კიბოს უჯრედები კი არ მჭიდროვდება, არამედ, პირიქით, "იბერება" და სკდება. შედეგად გამოთავისუფლებულ ნაწილაკებს ისევ და ისევ ფაგოციტები შთანთქავს.2023 წლის კვლევამ ცხადყო, რომ მომაკვდავი სიმსივნური უჯრედების ბირთვის გასკდომისას დნმ და სხვა მოლეკულები გარშემო იფანტება, რაც შესაძლოა, მეტასტაზების გავრცელებას დაედოს საფუძვლად. ეს ნიშნავს, რომ არაა გამორიცხული, ამის შედეგად კიბოს ქსოვილი თავდაპირველი ადგილიდან მოშორებითაც გაჩნდეს.მეცნიერები ამ საკითხის შესასწავლად აქტიურად მუშაობენ. მაგალითად, 2018 წლის ნაშრომში, რომელიც ზემოთ ვახსენეთ, ნარჩენი ნაწილაკებით გამოწვეული ანთების თავიდან აცილების გზაზეა საუბარი. ესაა რეზოლვინები, რომლებიც ომეგა 3-დან მიიღება, ანთებას ამცირებს, ციტოკინებს არეგულირებს და ნარჩენებსაც ასუფთავებს.ასეა თუ ისე, ამ პროცესების შესახებ ჯერ კიდევ ბევრი რამ არაა ცნობილი და შესაძლოა, მომავალში კვლევებმა კონკრეტულ ბიოლოგიურ მექანიზმებს მოჰფინოს ნათელი.

1763135991

ერთი ჩვეულებრივი ვიტამინი, შეიძლება, გულის შეტევის რისკს ამცირებდეს - კვლევა

ვიცით, რომ D ვიტამინი ორგანიზმისთვის კარგია, მაგრამ დიდი ხანია კამათის საგანია, აქვს თუ არა მას რაიმე სარგებელი საკვები დანამატის სახით კვების რაციონში შეტანისას. ამ საკითხზე ჩატარებული უახლესი კვლევის მიხედვით, ასეთ საკვებ დანამატს გულის შეტევის რისკის შემცირება შეუძლია.მიუხედავად იმისა, რომ კვლევა D ვიტამინის მიღების შემთხვევაში ასეთი რისკის მხოლოდ მცირედით შემცირებაზე მიუთითებს, ნამდვილად სასარგებლო მიგნებაა მასა და ჯანმრთელობის სხვა ფაქტორებს შორის ურთიერთკავშირის გასარკვევად.კვლევის ავტორის, ავსტრალიის ბერგჰოფერის სამედიცინო კვლევების ინსტიტუტის ეპიდემიოლოგის, რეიჩელ ნილის განცხადებით, ეს მეორე უდიდესი კვლევაა, რომელმაც D ვიტამინის საკვები დანამატებისა და გულ-სისხლძარღვთა დაავადების რისკი შეისწავლა.ჩათვალეთ, რომ მიზეზისა და ეფექტის თვალსაზრისით ეს კვლევა საბოლოო არ არის, მაგრამ საკმაოდ დიდია ზომით — შეისწავლეს 60-დან 84 წლამდე ასაკის 21 302 პაციენტი, რაც იმას ნიშნავს, რომ ახლა უფრო მეტი სამუშაო შეიძლება ჩატარდეს ურთიერთობის უფრო დეტალური ანალიზისთვის.„ჩვენმა კვლევამ აჩვენა, რომ D ვიტამინის დანამატი შეიძლება ამცირებდეს გულ-სისხლძარღვთა დიდი შემთხვევების რისკს; დამცავი ეფექტი შეიძლება მათში უფრო მეტად იყოს გამოხატული, ვინც სტატინებს და გულის დაავადების სხვა პრეპარატებს იღებს. ეს ყველაფერი მიუთითებს ამ მიმართულებით შემდეგი კვლევების საჭიროებაზე“, — ამბობს ნილი.კვლევის მონაწილეებს ხუთი წლის განმავლობაში ან D ვიტამინის დანამატს აძლევდნენ, ან პლაცების. D ვიტამინის ჯგუფში მყოფთა 80 პროცენტი დანამატებს ხუთი წლის შემდეგაც იღებდა.D ვიტამინის ჯგუფში, მონაწილეთა ექვს პროცენტს გულ-სისხლძარღვთა მნიშვნელოვანი მოვლენა შეემთხვა, პლაცებოს ჯგუფში კი ეს მაჩვენებელი 6,6 პროცენტი იყო. კონკრეტულად გულის შეტევის თვალსაზრისით, D ვიტამინის ჯგუფში მაჩვენებელი 19 პროცენტით დაბალი იყო, მაგრამ არ დაფიქსირდა რაიმე სხვაობა ინსულტის მაჩვენებელში.სტატისტიკამ D ვიტამინის დიდი სარგებლიანობა აჩვენა მათთვის, ვინც სტატინებს ან გულის ჯანმრთელობის პრეპარატების რაიმე სხვა ფორმას იღებდა ცდის დაწყებიდან; ეს კიდევ ერთი საინტერესო მიგნებაა, რომლის შემდეგში კვლევა ნამდვილად ღირს.„დაზუსტებით არ ვიცით, რატომ მოხდა ასე. შეიძლება იმის ნიშანი იყოს, რომ ცდის დაწყებისას რისკი მაღალი იყო და შესაბამისად, გაუმჯობესებაც უფრო მეტად გამოიხატა“, — აღნიშნავს ნილი.მკვლევრები ყველას კატეგორიულად აფრთხილებენ, რომ ექიმთან კონსულტაციის გარეშე არ დაიწყონ D ვიტამინის მიღება გულის ჯანმრთელობისთვის, განსაკუთრებით კი ხანდაზმულებმა, რომლებსაც უკვე აქვთ დაავადებები.ამასობაში, გრძელდება დებატები საკვებ დანამატთა შესახებ. თუ გსურთ, რომ D ვიტამინი უფრო ბუნებრივი გზით მიიღოთ, ამისათვის საჭიროა მზე და საკვები, მათ შორის, ცხიმიანი თევზი და კვერცხის გული.კვლევა BMJ-ში გამოქვეყნდა. 

1763133352

მეცნიერებმა დაასახელეს ორი წამალი, რომლის კომბინაცია, შესაძლოა, ალცჰაიმერის დამარცხებაში დაგვეხმაროს

კარნეგი-მელონის უნივერსიტეტის 2022 წლის კვლევის მიხედვით, ალცჰაიმერის ეფექტური მკურნალობა არა ერთი კონკრეტული, არამედ რამდენიმე წამლის კომბინაციით იქნება შესაძლებელი.პრობლემა ისაა, რომ ასეთი წამლების პოვნას დიდი დრო სჭირდება, აშშ-ის სურსათისა და წამლის ადმინისტრაციისგან (FDA) ნებართვის მიღება კი პროცესს კიდევ უფრო ახანგრძლივებს. კალიფორნიის უნივერსიტეტის მეცნიერების მიერ ჩატარებულ კვლევაში FDA-ის მიერ დამტკიცებული წამლები იყო განხილული, რომლებიც ამ ცვლილებების საპირისპირო ეფექტებს იწვევს.ძიება დაახლოებით 1 300 წამლით დაიწყო და მოგვიანებით 5-მდე შემცირდა, რადგან FDA-სგან გამოყენების ნებართვა მათგან მხოლოდ ამ მცირე ნაწილს ჰქონდა.მკვლევრებმა ეს მონაცემები UC Health Data Warehouse-ის მეშვეობით 65 წელს გადაცილებული 1.4 მილიონი ადამიანის ანონიმურ ჯანმრთელობის ჩანაწერს შეადარეს.ორი მედიკამენტის შემთხვევაში მეცნიერებმა განსაკუთრებით გამოკვეთილი დადებითი კორელაცია შენიშნეს. ესენია ლეტრაზოლი და ირინოტეკანი.მკვლევრები იმედოვნებენ, რომ თეორიული კვლევა კლინიკურად მალევე იქცევა და წამლების ეს კომბინაცია ამ დაავადების მქონე მილიონობით ადამიანს შვებას მოგვრის.

1763127780

1 გრამი საღეჭი რეზინა 100 მიკროპლასტმასს შეიცავს. არის თუ არა ეს საზიანო - მეცნიერების განმარტება

საღეჭი რეზინას, შეუძლია თქვენს ნერწყვში ასობით ან თუნდაც ათასობით მიკროპლასტიკის გამოყოფა . ამის დასტურია ლოს-ანჯელესის კალიფორნიის უნივერსიტეტში ჩატარებული კვლევა, წერს FoxNews.მკვლევრებმა გამოსცადეს ბაზარზე არსებული 10 ბრენდის საღეჭი რეზინი - 5 სინთეტიკური და 5 ნატურალური. მათი სახელები სპეციალურად არ სახელდება.მკვლევარმა განმარტა, რომ საღეჭი რეზინა მიიღება პოლიმერით, რომელიც პლასტმასის მსგავსია. მეცნიერის თქმით, ბუნებრივი საღეჭი რეზინის დროს იყენებენ მცენარეულ პოლიმერს, რომელიც მომხმარებელთა უმეტესობის აზრით უფრო უსაფრთხოა. თუმცა, მკვლევრებმა დაადგინეს, რომ ამ ტიპის რეზინი ასევე შეიცავს მიკროპლასტიკებს.ყველა შემოწმებული რეზინის ზოლები შეიცავდა ერთსა და იმავე პოლიმერებს: პოლიოლეფინებს, პოლიეთილენ ტერეფტალატს, პოლიაკრილამიდს და პოლისტიროლს.კვლევის მონაწილეებმა თითო-თითო ბრენდის შვიდი ცალი საღეჭი რეიზინი დაღეჭეს. თითოეული ნიმუშისთვის ღეჭა 4 წუთის განმავლობაში, რის შემდეგაც ნერწყვი შეგროვდა ანალიზისთვის.შედეგებმა აჩვენა, რომ საშუალოდ, ერთი გრამი რეზინა შეიცავს 100 მიკროპლასტმასს. ერთი ღეჭვისას ნერწყვში 200-250 მიკროპლასტიკა გამოიყოფა.ვაშინგტონში კონდიტერების ეროვნული ასოციაციის წარმომადგენელმა განმარტა, რომ სურსათის უვნებლობა არის ნომერ 1 პრიორიტეტი საკონდიტრო კომპანიებისთვის, რომლებიც იყენებენ მხოლოდ სურსათისა და წამლების ადმინისტრაციის მიერ დამტკიცებულ ინგრედიენტებს.

1762967174

მეცნიერებმა კიბოს მკურნალობის რევოლუციური მეთოდი შეიმუშავეს - კვლევა

მეცნიერებმა შეიმუშავეს ინოვაციური მეთოდი, რომელიც კიბოს უჯრედებს სინათლის მეშვეობით ანადგურებს და ჯანმრთელ ქსოვილს უვნებლად ტოვებს.კვლევა ტეხასის უნივერსიტეტისა (University of Texas at Austin) და პორტოს უნივერსიტეტის (University of Porto) მეცნიერებმა ჩაატარეს. მათი მიზანია ისეთი მკურნალობის შექმნა, რომელიც ქიმიოთერაპიასა და რადიაციულ თერაპიაზე უფრო მიზანმიმართული და ნაკლებად მავნე იქნება.კვლევა ეფუძნება მეთოდს, რომელიც სინათლისა და ნანონაწილაკების გამოყენებით კიბოს უჯრედების სითბურ დასხივებასა და მათ განადგურებას გულისხმობს, თანაც ისე, რომ ჯანსაღი ქსოვილები არ დაზიანდეს.მკვლევართა თქმით, ამ მეთოდს აქვს დიდი პოტენციალი, რადგან არ საჭიროებს ძვირადღირებულ აპარატურას — საკმარისია მარტივი LED-ნათურა და შესაბამისი ნანონაწილაკები. ეს ნიშნავს, რომ თერაპია მომავალში შესაძლოა ხელმისაწვდომი გახდეს იმ ქვეყნებშიც, სადაც თანამედროვე სამედიცინო ინფრასტრუქტურა ნაკლებად განვითარებულია.პირველი შედეგები შთამბეჭდავია:კანის კიბოს უჯრედების დაახლოებით 92% განადგურდა;მსხვილი ნაწლავის კიბოს უჯრედების — დაახლოებით 50%.მთავარი მიღწევა კი ის არის, რომ ამ პროცესში ჯანსაღი უჯრედები საერთოდ არ დაზიანებულა.მეცნიერები ხაზგასმით აღნიშნავენ, რომ მკურნალობა ჯერ მხოლოდ ტესტირების ეტაპზეა და საჭიროა დამატებითი კლინიკური კვლევები ადამიანებზე. თუმცა, მათი აზრით, სინათლეზე დაფუძნებული ეს მიდგომა მომავალში კიბოს წინააღმდეგ ბრძოლის ერთ-ერთ ყველაზე პერსპექტიულ მიმართულებად შეიძლება იქცეს.

1762929553

მეცნიერებმა რომაული გზების ციფრული რუკა შექმნეს

მეცნიერებმა რომაული გზების მთელი სისტემის დეტალური ციფრული რეკონსტრუქცია შექმნეს. გზების საერთო სიგრძე 300 ათას კილომეტრს შეადგენს. ქსელი 50%-ით უფრო დიდი აღმოჩნდა, ვიდრე სპეციალისტებს აქამდე ეგონათ. კვლევა ჟურნალში Scientific Data გამოქვეყნდა.პროექტი ჩვენი წელთაღრიცხვით 150 წელს არსებულ მარშრუტებს მოიცავს. რუკის შექმნაზე ბარსელონის ავტონომიური უნივერსიტეტის მეცნიერები მუშაობდნენ. მკვლევრებმა გამოიყენეს რომაული რუკების ისტორიული ასლებისა და 8 ათასზე მეტი მილიარიუმის (მანძილის აღმნიშვნელი სვეტი) მონაცემები. ძველი საკომუნიკაციო გზების კვალის გამოსავლენად, მათ დამატებით შეისწავლეს გვიანი ისტორიული რუკები, აეროფოტოგადაღება და თანამედროვე სატელიტური სურათები.მონაკვეთებზე, სადაც გზების ფიზიკური კვალი არ იყო შემორჩენილი, მეცნიერებმა მილიარიუმები და სხვა არქეოლოგიური მტკიცებულებები ცნობილი მილის სვეტები შეაერთეს. ამგვარად, მათ რელიეფის თავისებურებების გათვალისწინებით ყველაზე სავარაუდო მარშრუტები გაიყვანეს.კვლევის თანახმად, კარგად შესწავლილი და ზუსტად დოკუმენტირებული გზების რაოდენობა 3%-ზე ნაკლებია. დაახლოებით 90%-ს „სავარაუდო ქსელები“ შეადგენს, რომლებიც დასახლებების, სვეტებისა და სხვა არქეოლოგიური აღმოჩენების მდებარეობაზეა დაფუძნებული. დარჩენილი ნაწილი არის „ჰიპოთეტური გზები“, რომლებიც, როგორც მიიჩნევა, ძველ ქალაქებს აერთიანებდნენ. მათი არსებობის მატერიალური მტკიცებულებები ჯერჯერობით არ არის ნაპოვნი.ციფრული რუკა არქეოლოგებს საშუალებას მისცემს, უფრო ზუსტად გამოთვალონ რომის ეპოქაში მოგზაურობის დრო, რაც მნიშვნელოვანია ვაჭრობისა და სამხედრო კამპანიების ორგანიზების შესასწავლად.

1762893618

რატომ ეგებებიან ჩიტები განთიადს ძლიერი ჭიკჭიკით — ახალი კვლევა

განთიადს თან ახლავს ფრინველთა გამაყრუებელი ჟივილ-ხივილი, მაგრამ ჯერ კიდევ არ ვიცით, რატომ ეგებებიან ჩვენი ფრინველი მეზობლები გარიჟრაჟს ასე ხმაურიანად.ახალ კვლევაში, რომელიც ჯერ რეცენზირებული არ არის, მეცნიერებმა შეისწავლეს ტყვეობაში ბინადარი ზებრისებრი მთიულას (Taeniopygia guttata) ქცევა; შედეგად დაადგინეს, რომ მათი ჭიკჭიკის ინტენსივობა შესაძლოა განპირობებული იყოს მზის ამოსვლის მოლოდინში დაგროვებული საათებით.კარგად განათებულ ლაბორატორიაში, მამრი ზებრისებრი მთიულები სპონტანურად „მღერიან“ ასობით სიმღერას, მაგრამ სრულ წყვდიადში, ისინი ერთხელაც კი არ დაიჭიკჭიკებენ. ამან მკვლევრები დააფიქრა, თუ როგორ მოქმედებს ღამესა და დღეს შორის ურთიერთქმედება გამთენიისას ჭიკჭიკზე.როდესაც მეცნიერებმა მზის ამოსვლა ხელოვნურად დააგვიანეს სამი საათით (არ ჩართეს სინათლე), მთიულების ჭიკჭიკის მაჩვენებელი გაძლიერდა და უფრო ადრე დაიწყო, ვიდრე მაშინ, როცა მზის ამოსვლა არ აგვიანებდა, თითქოს ისინი მოუთმენლად ელოდებოდნენ გათენებას.გარიჟრაჟის სინათლის რამდენიმე საათით გვიან ანთებამ ჩიტები მაინც არ დააძინა — მათ ჩვეულ დროს გაიღვიძეს, აქტიურად მოძრაობდნენ სიბნელეში, მაგრამ არ ჭიკჭიკებდნენ.მათი მოუთმენლობა კიდევ უფრო დადასტურდა იმით, რომ მისცეს წვდომა ჩამრთველზე, რომელიც გარიჟრაჟის სინათლეს 10 წამით ანთებდა. ამ შესაძლებლობის გათვალისწინებით, დაგვიანებული „განთიადის“ რეჟიმში მყოფი ჩიტები ხშირად ანთებდნენ შუქს, რასაც არ აკეთებდნენ მაშინ, როცა განთიადი ჩვეულებრივზე ადრე დგებოდა.„ჩიტები სიბნელეში იღვიძებენ, გათენებამდე დიდი ხნით ადრე; ამის მიზეზი სავარაუდოდ არის ჰორმონული მექანიზმები, რომლებსაც მელატონინი ააქტიურებს და მათი ჭიკჭიკის შინაგანი მოტივაცია იზრდება; მაშინ, როდესაც სპონტანურ ჭიკჭიკს სიბნელე თრგუნავს“, — წერს მკვლევართა ჯგუფი, რომელსაც კორეის თავის ტვინის კვლევის ინსტიტუტის ბიოლოგი ედნეი ბაროსი ხელმძღვანელობდა.დილის ინტენსიური ჭიკჭიკი ფრინველებს შეიძლება ღამით დასვენების შემდეგ ხმის იოგების გათბობაში ეხმარება, რათა სწრაფად გააუმჯობესონ საკუთარი უნარები და დღის განმავლობაში მეწყვილის პოვნის შანსი.კვლევა ხელმისაწვდომია bioRxiv-ზე.

1762893328

„ჰაერი და შარდი...“ - ევროპის კოსმოსური სააგენტო კვების რევოლუციურ პროექტზე მუშაობს

ევროპის კოსმოსურმა სააგენტომ (ESA) ახალი ინოვაციური პროექტი წამოიწყო, რომელიც მიზნად ისახავს ასტრონავტებისთვის საკვების წარმოებას პირდაპირ კოსმოსში — ჰაერის, ელექტროენერგიისა და შარდის გამოყენებით.ტექნოლოგიის ცენტრში დგას ფინური კომპანია Solar Foods, რომელმაც შექმნა უნიკალური პროტეინი — Solein, რომელიც მიკრობების ფერმენტაციის გზით მიიღება. ეს მიკროორგანიზმები საკვებად იყენებენ ატმოსფერულ აირებს და ენერგიას ელექტროენერგიიდან, შედეგად კი წარმოიქმნება მდგრადი და მაღალი კვებითი ღირებულების მქონე პროტეინი.ცილის სინთეზისთვის აზოტის წყაროდ ამიაკი გამოიყენება. კოსმოსური პირობებისთვის ESA გეგმავს ამ პროცესის ადაპტაციას ისე, რომ აზოტის წყაროდ გამოყენებულ იქნას ასტრონავტების შარდიდან მოპოვებული ნაერთები.მომდევნო 8 თვის განმავლობაში კომპანია მთავარ კონტრაქტორ OHB System AG-სთან ერთად ეცდება, კოსმოსში სოლეინის წარმოებისთვის საჭირო ტექნოლოგია შეიმუშაოს. თუკი ამას წარმატებით შეძლებენ, ტესტირება უკვე საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურში გაგრძელდება. პროექტის შემდეგი ეტაპი მოიცავს ლაბორატორიულ და შემდგომში ორბიტულ ტესტირებას, რათა დადასტურდეს, რომ მიკრობული ფერმენტაცია ნულოვან გრავიტაციაშიც ეფექტურად მუშაობს.თუ ექსპერიმენტი წარმატებით ჩაივლის, ESA-ს სისტემა შეიძლება გახდეს საფუძველი მომავალი კოსმოსური კოლონიებისთვის — სადაც ასტრონავტები საკვებს საკუთარი რესურსებით შექმნიან.