1659953867

„ბევრი ამბობდა, შვილი გამიცოცხლეო“ – „გმირის” შემქმნელი, აგვისტოს ომის გმირებსა და „წითელ ყაყაჩოზე“

„პრაიმტაიმის“ დამფუძნებელი, „რუსთავი 2-ის“ მმართველი დირექტორი თაკო ფხაკაძე ერთ-ერთ გადაცემაში აგვისტოს ომის გმირებზე საუბრობს.„2008 წელს ახალი მომხდარი იყო ეს ომი. არ ვიყავი საქართველოში, ჩემს შვილთან ვიყავი ჩასული. გადავშალე ბეჭდური მედია და ვნახე, რომ გამჭოლი სათაურით ეწერა „hero“.  მაშინ, როდესაც ჩვენ ვიყავით სახლში, ომში 18, 19 წლის ბიჭები დაიღუპნენ. ჩემი შვილის ტოლი ბავშვები ომში იბრძოდნენ. მაშინვე ვიფიქრე, რომ მათ სახელებს და გვარებს პატარა ბიოგრაფიებით გამოვცემდით.თავდაპირველად, ყოველ ნომერში ვბეჭდავდით თითო გმირის ისტორიას. ფოტოებიც კი არ ჰქონდათ... ბევრ მათგანს ჰქონდა შავ-თეთრი, პასპორტის ფოტო.როდესაც უკვე შესრულდა ამ გმირების გარკვეული რაოდენობა, გადავწყვიტეთ, ეს ყველაფერი წიგნად გამოგვეცა. მე მაგალითად, სახელით და გვარებით ვიცნობ მათ. ფოტოს რომ დავხედო, გეტყვით, რომელი გმირია და რომელ ბრძოლაში დაიღუპა. თაობებიც თუ ასე დაიმახსოვრებენ ყველაფერს, ჩემთვის მნიშვნელოვანი იქნება. მათი ოჯახის ემოციები უნდა გენახათ, როგორ მიიღეს წიგნი. ბევრმა მათგანმა თქვა: შვილი გამიცოცხლეო.რაც შეეხება ყაყაჩოს სიმბოლოს, დიდ ბრიტანეთში ტელევიზორს ვუყურებდი და ვნახე, რომ ტელევიზორში წამყვანებს ეკეთათ ყაყაჩო, შემდეგ პოლიტიკოსებზეც შევამჩნიე. როგორც მერე გავიგე, ეს იყო ომში დაღუპული გმირების ხსოვნის პატივსაცემად და როგორ შეიძლებოდა, რომ ჩვენც, რუსეთ-საქართველოს ომში დაღუპული გმირების პატრონები, ამ დიდ თემას არ შევერთებოდით.ბრიტანეთში საქველმოქმედო ფონდიც არსებობს და ჩვენც ასე დავაწესეთ. გავაკეთეთ ფონდი „წითელი ყაყაჩო“. ამ ყაყაჩოებს ვყიდდით და შეგროვილი ფულით რამდენიმე გმირის შვილს სწავლა დავუფინანსეთ...როდესაც კითხვას სვამენ, ომი ვინ დაიწყო – ანწუხელიძის ეპიზოდს როდესაც უყურებს ადამიანი, კითხვის ნიშანი არსებობს? ან შინდისის ომის ისტორიას როდესაც გაიცნობს, რა კითხვის ნიშანი… ბიჭი ვერ დააჩოქეს, ვერ ათქმევინეს მისი ქვეყნის საწინააღმდეგო, მისი სამშობლოს საწინააღმდეგო. გმირად მოკვდა, ჩვენი თვალით ვნახეთ ეს ყველაფერი. კითხვის ნიშანი არსად არის, უბრალოდ ეს არის გმირები და მათი გმირული ისტორიები“, – აცხადებს თაკო ფხაკაძე. ცნობისთვის, თაკო ფხაკაძის ხმაურიანი და მასშტაბური სხვადასხვა პროექტებიდან ერთ-ერთი „გმირია“, სადაც ერთიანდება საქართველოს ერთიანობისთვის დაღუპული ქართველი ჯარისკაცების გმირული ისტორიები. 

1659944755

ჩვენს გმირებს სახელებით და გვარებით ვიცნობთ, რომელიც მე და ჩემმა გუნდმა ქვეყანას შემოვუნახეთ – თაკო ფხაკაძე გმირებზე

„პრაიმტაიმის“ დამფუძნებელი, „რუსთავი 2-ის“ მმართველი დირექტორი თაკო ფხაკაძე არაერთი ისტორიული პროექტის შემქმნელია.თაკო ფხაკაძის ხმაურიანი და მასშტაბური სხვადასხვა პროექტებიდან ერთ-ერთი „გმირია“, სადაც ერთიანდება სამშობლოს კეთილდღეობისთვის დაღუპული ქართველი ჯარისკაცების გმირული ისტორიები.„ქედს ვიხრი ჩვენი გმირების წინაშე, ქედს ვიხრი მათი ოჯახების წინაშე იმიტომ, რომ მათ გაზარდეს ადამიანები, რომლებზეც დღეს საქართველოს დამოუკიდებლობა დგას.ამ წიგნის მიზანი იყო ის, რომ ჩვენმა მომავალმა თაობამ, ჩვენმა შვილებმა, მათმა შვილებმა სახელებით და გვარებით იცოდნენ ის ადამიანები, რომლებიც მაშინ, როდესაც ჩვენ სახლში ვიყავით, ბრძოლის ველზე იდგნენ და სიცოცხლეს სწირავდნენ. ემოცია, რომელიც ამ წიგნის გაკეთებას მოჰყვა, საოცარი იყო. მთელი რედაქცია, პრაქტიკულად, ტიროდა, იმიტომ, რომ შეუძლებელია წაიკითხო 17, 18, 19 წლის ადამიანების ისტორია, რომლებიც საკუთარ სიცოცხლეს სწირავენ ჩვენი ქვეყნისთვის. 2008 წლის აგვისტოს ომში დაღუპული პატარა ბიჭების ისტორია საქართველოს უახლესი ისტორიაა და ეს ისტორია მე და ჩემმა გუნდმა ქვეყანას შემოვუნახეთ.პროექტ “გმირის” მთავარი მიზანი შესრულებულია, გმირი – ეს არ არის კრებითი სახელი, ჩვენ თითოეულის ბიოგრაფია ვიცით და ვიცით, რომ სულ პატარა ბიჭებმა სიცოცხლე საქართველოს ერთიანობის იდეას შესწირეს. როცა ამბობენ, „გმირი”, მგონია, რომ ამ ტიტულის პედალირებაში სულ პატარა წვლილი ჩვენც შევიტანეთ. ეს ერთგვარი მადლობა იყო ჩვენი მხრიდან იმ ბიჭების მისამართით, რომლებმაც ამ ქვეყნისთვის თავი გაწირეს“, – ამბობს თაკო ფხაკაძე.„როდესაც კითხვას სვამენ, ომი ვინ დაიწყო – ანწუხელიძის ეპიზოდს როდესაც უყურებს ადამიანი, კითხვის ნიშანი არსებობს? ან შინდისის ომის ისტორიას როდესაც გაიცნობს, რა კითხვის ნიშანი… ბიჭი ვერ დააჩოქეს, ვერ ათქმევინეს მისი ქვეყნის საწინააღმდეგო, მისი სამშობლოს საწინააღმდეგო. გმირად მოკვდა, ჩვენი თვალით ვნახეთ ეს ყველაფერი. კითხვის ნიშანი არსად არის, უბრალოდ ეს არის გმირები და მათი გმირული ისტორიები“, – აცხადებს თაკო ფხაკაძე ერთ-ერთ გადაცემაში. თაკო ფხაკაძის ავტორობით შექმნილი პროექტები:„დაკარგული ისტორია“ – შსს-ს არქივთან თანამშრომლობით გამოიცა საბჭოთა ოკუპაციისადმი მიძღვნილი „საარქივო მოამბის“ სპეცნომერი,„ოქროს ფრთა” – პროექტმა წლების განმავლობაში სხვადასხვა ნომინაციებში ჟურნალისტთა დაჯილდოების საზეიმო ღონისძიებები გამართა, „წითელი ყაყაჩო“ – საქველმოქმედო ფონდი, პროექტის ფარგლებში ყოველი წლის აგვისტოში ეწყობა „წითელი ყაყაჩოების“ აქცია, რომელიც 2008 წლის ომში გარდაცვლილთა ხსოვნას ეხება; პროექტი „გმირი“– პროექტს მიღებული აქვს სხვადასხვა პრემია და ჯილდო, მათ შორის: გალა, „ოქროს ფრთა“, ოქროს კალამი, “ოქროს პრეგმანეტი “და წლის სახელები. წიგნი „გმირი“ რამდენიმე ტომად გამოიცა, რომელიც აერთიანებს აგვისტოს ომში და ავღანეთში გარდაცვლილი ქართველი ჯარისკაცების გმირულ ისტორიებს;„გიგო გაბაშვილი, როგორც ფოტოხელოვანი“ – პროექტის ფარგლებში საზოგადოებამ გაიცნო გიგო გაბაშვილის უცნობი და ამასთან, მე-19 საუკუნისთვის საკმაოდ თამამი ფოტოსურათები, რომელიც წლების განმავლობაში არქივში მინის ნეგატივებზე ინახებოდა… 

1659943301

14 ოპერაცია, მძიმე სენთან ბრძოლა და დაბრუნება სცენაზე - მარი ჯანაშიას უკანასკნელი წლები

გამოჩენილ მწერალთა, საზოგადო მოღვაწეთა, მეცნიერთა და ხელოვანთა დაკრძალვის ადგილი თბილისში, მახათას მთის ფერდობზე, მახათის ივერიის ღვთისმშობლის ხატის ტაძრის გვერდით 2018 წელს გაიხსნა.პანთეონში დაკრძალვის გადაწყვეტილებას თბილისის მერი იღებს, შუამდგომლობის უფლება კი აქვთ: საქართველოს პრეზიდენტს, საქართველოს პარლამენტს, მთავრობას/პრემიერ მინისტრს, საპატრიარქოს, საქართველოს სამეცნიერო, საზოგადოებრივ, პოლიტიკურ, საგანმანათლებლო, შემოქმედებით და სხვა დაწესებულებებსა და ორგანიზაციებს.რამდენიმე დღის წინ პანთეონში მამუკა ონაშვილი დაკრძალეს. მანამდე კი ცნობილი, ყველასთვის საყვარელი მსახიობი მარი ჯანაშია, გოგი ქავთარაძე დაიკრძალა.საქართველოს დამსახურებული არტისტი, ყველასთვის საყვარელი მსახიობი მარინა ჯანაშია გასული წლის მაისში გარდაიცვალა. გთავაზობთ საარქივო მასალას, სადაც მარი ჯანაშიას ბოლო ინტერვიუდან ამონარიდებს გაგაცნობთ:სიმსივნესთან ბრძოლის გამო, ხანგრძლივი პაუზის შემდეგ 2017 წლის 5 ოქტომბერს რონალდ ჰარვუდის “მოხუც ჯამბაზებში” ითამაშა. დარბაზში მჯდომმა ადამიანმა არაფერი იცოდა დიდი არტისტის ავადმყოფობის შესახებ, ვერაფერს მიხვდებოდა.სპექტაკლის შემდეგ მისმა შვილიშვილმა, მოდელმა და მსახიობმა მარიტა ჯანაშიამ სოციალურ ქსელში დაწერა:„ადგილს ვერ ვპოულობდი ნერვიულობისგან, მაგრამ გაოგნებული დავრჩი, როცა გამოჩნდა. მძიმე დაავადების შემდეგ, პირველად დადგა სცენაზე.არცოდნის შემთხვევაში ვერასდროს, ვერასდროს მივხვდებოდი, რომ რაღაც სჭირდა და დღემდე აწუხებს პატარ-პატარა, პოსტოპერაციული ტკივილები.ბოლოს შპაგატშიც რომ ჩაჯდა (რასაც არც სპექტაკლში მონაწილე მსახიობები, არც რეჟისორი და არც ჩვენ ველოდით) ეგ იყო სრული შოკი”!2017 წლის ოქტომბერში მსახიობმა ისაუბრა სიმსივნის დიგნოზზე, უმძიმეს 2 წელიწადზე, 14 ოპერაციაზე და სცენაზე დაბრუნების ჯადოსნობაზე:„ყოველთვის ვამბობდი რომ ვარ სამარცხვინოდ ჯანმრთელი, როცა ჩემი კოლეგა ან ვინმე ახლობელი აიღებდა წამალს და სვამდა, მე სულ ვარიდებდი თავს და ვამბობდი „რა უხერხულია, მე ხომ სამარცხვინოდ ჯანმრთელი ვარ“, მიუხედავად იმისა, რომ დაზღვევაც მაქვს და სხვებსაც დავყვებოდი გამოკვლევებზე, სრულიად უკულტურო ადამიანი აღმოვჩნდი, რომელიც არ იკეთებს წელიწადში ერთხელ მაინც გამოკვლევებს. ეს შეცდომაა, რომლის პატიებაც არ შეიძლება, რადგან ადამიანი ვიდრე არსებობ, ვალდებული ხარ, რომ შენს თავს მიაქციო ყურადღება…იმედი არასდროს დამიკარგავს, მერეც, როდესაც 14 ოპერაცია გავიკეთე 2 წლის განმავლობაში იმედი სულ მქონდა. უცნაურია, რომ არცერთი წუთით არ დამიშვია, რომ შეიძლება რაღაც დამემართოს, რომ არ ყოფილოყო იქ ჩემი შვილი თემიკო, მე ამას ვერ მოვერეოდი. როცა ვხედავდი მის სასოწარკვეთილ თვალებს, ეს მიკრძალავდა ყველაფერ დანარჩენს და მაძლევდა უფლებას, მეთამაშა, თითქოს მთლად ისე ცუდადაც არ იყო ყველაფერი…

1659935640

„ღმერთო, არ გადის ეს დალოცვილი ზარი​“ – შინდისის გმირი ნათლია-ნათულის ამბავი, რომელიც არ უნდა დაგვავიწყდეს

იმ დღეს, შინდისი იერუსალიმი გახდა… მაშინ, იორდანეს ნაცვლად, ნათლია-ნათლულთან ერთად სხვა შინდისელი გმირების სისხლი მდინარეებად დაიღვარა… იმ დღეს, ნათლიამ დიდი აიაზმა (წყლის კურთხევის მსახურება) ყუმბარით შეასრულა… თუ ახალი აღთქმისეულად, სწორედ ნათლისღების დღესასწაულზე გაცხადდა პირველად წმინდა სამება და ციდან მამა ღმერთის ხმა გაისმა, შინდისელის ნაამბობისეულად კი, ნათლიამ ნათლულ მებრძოლთან და დანარჩენ ჯარისკაცებთან ერთად მიწიდან ცამდე, ლოცვა შენდობისთვის გაგზავნა…ბრძოლის ველზე ანგელოზის გალობასავით გაისმა “მამაო ჩვენო”… ლოცვა სრულდება, მცირე დუმილის შემდეგ, უცებ ყველაფერი წამებში ხდება… აფეთქებამ ანგელოზის ხმაც ჩაახშო და ისინიც, ვინც ლოცულობდნენ. აღარც ის დაჭრილი ჩანდა, მეგობრის მუხლებზე რომ თავი ედო.ჯარისკაცმა ალეკო ონიანმა თავი აიფეთქა და მასთან ერთად დაიღუპა გულში ჩახუტებული ნათლული, კიდევ ერთი ღირსეული ვაჟკაცი, რომან ზოიძე. ეხვეწებოდა ნათლული ნათლიას, ეს არ ქნა, წადი, მე მაინც არაფერი მეშველება და ჩემი სულისთვის ილოცეო, – არა, – კბილებში გამოცრა თურმე გმირმა. ალეკო მობილური ტელეფონით მოძღვართან დარეკვას ცდილობდა, სურდა, საკუთარი თავისა და თანამებრძოლების შენდობა ეთხოვა.მიპასუხე, მამაო, ღმერთო, არ გადის ეს დალოცვილი ზარი, – ისმის ტკივილით ნათქვამი სიტყვები. მერე მობილურს მოისვრის და დაჭრილ ბიჭებს გასძახებს, ჩემკენ მოიწიეთ, მტერს ცოცხალი არ უნდა ჩავბარდეთ, “ლიმონკა” მაქვს და თავს ავიფეთქებთ, ეს თვითმკვლელობა არ იქნებაო, ამბობდა ნათლია… ასე გალობითა და ლოცვით გადავიდნენ გმირები იმიერ სამყოფელში, გაუტეხავად, ტყვედ ჩაუვარდნელად, საქართველოსთვის, მათთვის, ჩემთვის, თქვენთვის და რა თქმა უნდა, რწმენისთვის…როცა, 2008 წელს, აგვისტოს ომში, საქართველოსთვის შინდისელი გმირები იღუპებოდნენ, იმ წამიდანვე, ნათლია-ნათლულის თავდადებული სიყვარულის და თანგანწირვის ისტორია იბადებოდა. სწორედ ამიტომ, გმირების ისტორიის გახსენების გარეშე, ალბათ შეუძლებელია ნათლისღებაზე წერაც და ამ დღესასწაულის აღნიშვნაც…მაშინ, ალეკო ონიანი 27 წლის იყო, მისი ნათლული, რომან ზოიძე მხოლოდ 20 წლის…

1659898200

„ტელეფონში სროლის ხმა შემომესმა. ბიჭებს დაუყვირა, ალყაში ვართო… მერე ტელეფონი გაუვარდა…“ – დის უკანასკნელი საუბარი შინდისის გმირ ძმასთან

აგვისტოს ომის მებრძოლებზე, პირველად, თუკი რაიმე საგმირო ამბავი გახსენდება, ეს ნათლია-ნათლულის ისტორიაა. დაუჯერებელი ამბავი, რომელიც ფილმის სცენარი უფრო გგონია, ვიდრე რეალობა და მით უმეტეს, 21-ე საუკუნის რეალობა… დიახ, ალეკო ონიანმა 21-ე საუკუნის საქართველოს ისტორია დაწერა.ნაკაწრი არ ჰქონდა, მაგრამ სასიკვდილოდ დაჭრილი ნათლული შუაგულ ომში არ დატოვა…როდესაც რომან ზოიძე უკვე სისხლისგან იცლებოდა, ალექსანდრეს სთხოვდა: დამტოვე, თავს უშველეო. არ დაგტოვებ და არც მათ ჩავბარდებითო, – იყო ნათლიის პასუხი, მტკიცე და საბოლოო. გადაწყვეტილება უკვე მიღებული ჰქონდა, ხელყუმბარა მომარჯვებული.ამბობენ, დაჭრილები ბოლომდე ეხვეწებოდნენ, მათ შორის მომაკვდავი რომან ზოიძე – ერთი ნაკაწრიც არ გაქვს, შენ მაინც გაასწარი, ჩვენს საფლავზე შესანდობარს მაინც იტყვიო…უკვე ალყაში იყვნენ. ალექსანდრეს ყველა დაჭრილი ნათლულთან შეუგროვებია და მოძღვრისთვის დაურეკავს… სურდა, საკუთარი თავისა და თანამებრძოლების შენდობა ეთხოვა.მხოლოდ ერთი ყუმბარა ჰქონდათ დარჩენილი. “ცისფერჩაფხუტიანები” წინ მოიწევდნენ… ალექსანდრეს მომაკვდავი ნათლული ხელში აყვანილი გამოჰყავს შენობიდან. იჩოქებს. ცად ხელებაღმართულნი ხმამაღლა ლოცულობენ – “მამაო ჩვენო”…“მიპასუხე, მამაო, ღმერთო, არ გადის ეს დალოცვილი ზარი”, – ისმის ტკივილით ნათქვამი სიტყვები. მერე მობილურს მოისვრის და დაჭრილ ბიჭებს გასძახებს: ჩემკენ მოიწიეთ, მტერს ცოცხალი არ უნდა ჩავბარდეთ, “ლიმონკა” მაქვს და თავს ავიფეთქებთ, ეს თვითმკვლელობა არ იქნებაო, ამბობდა ნათლია… მერე ხელყუმბარის აფეთქების ხმა იყო…ნათლია-ნათლულის გმირობამ ბევრი ჯარისკაცის სიცოცხლე იხსნა. მათ მტერი საათ-ნახევრის განმავლობაში შეაჩერეს შინდისთან და საკუთარი სისხლის ფასად ძალიან დიდი დანაკარგიც აგემეს რუს აგრესორებს.რომანი 20 წლის იყო, ალექსანდრე 27-ის. უმცროსი სერჟანტი ალექსანდრე ონიანი სიკვდილის შემდეგ ვახტანგ გორგასლის I ხარისხის ორდენით, კაპრალი რომან ზოიძე კი ვახტანგ გორგასლის III ხარისხის ორდენით დააჯილდოვეს.ალექსანდრე ონიანი 1981 წლის 9 მარტს დაიბადა, მრავალშვილიან ოჯახში. ორი და და ორი ძმა ჰყავდა. ლენტეხში, სოფელ შახუნდერში გაიზარდა. სანიმუშო ბავშვი ყოფილა. ცხრა კლასის დამთავრების შემდეგ სავალდებულო სამსახური მოიხადა. პირველად უმცროსი ძმა წავიდა კონტრაქტზე, შემდეგ – ალეკო.ალეკოსთან უკანასკნელ საუბარს, “პრაიმტაიმთან” მისი და, ელენე ონიანი იხსენებს.ელენე ონიანი: – ალეკო და რომანი ერთად მსახურობდნენ სენაკში. მახსოვს, დამირეკა, უნდა მოვნათლოო და აღფრთოვანებით მელაპარაკებოდა ამ თემაზე. მერე მონათლა. რომანი მისი ერთადერთი ნათლული იყო.ძალიან ვაჟკაცური ხასიათის იყო. შეუპოვარი, ერთგული, იდეალური ძმა იყო. ჩვენ, ოჯახს, არ გაგვკვირვებია მისი საქციელი. როგორც შვილისთვის შეუძლია ადამიანს თავის გაწირვა, ასევე შეეძლო მას ნებისმიერი მებრძოლისთვის გაეწირა თავი. ბავშვობიდან ასეთი იყო. მისგან ეს გმირობა ბუნებრივი საქციელია.მახსოვს, 11 აგვისტოს დავურეკე. ომის შეწყვეტაზე ხელი რომ მოეწერა და ვუთხარი, სვანეთში ვარ დედასთან და წამოდი უკვე, ხომ ხედავ ომი დამთავრდა, ბევრი ბიჭი სახლებში დაბრუნდა-მეთქი. ეგ მეორედ არ გაიმეორო, დაიკოო. ჩვენს უმცროს ძმაზე ვუთხარი, სოზარი სამშვიდობოს არის-მეთქი. ამოისუნთქა, რადგან კარგად არის, არ დავეძებო… იმ მომენტში შინდისში დაბომბვა დაიწყო. მე სროლის ხმა შემომესმა. ბიჭებს დაუყვირა, ბიჭებო, თავს უშველეთ, ალყაში ვართო. როგორც ჩანს, ტელეფობი ხელიდან გაუვარდა და მე სროლის ხმები და ეს გადაძახილები მესმოდა. და გაწყდა ხმა… ეს იყო ჩვენი უკანასკნელი საუბარი. ჩვენ უნდა ვიცოდეთ მათი ისტორია-შინდისის კიდევ ერთი გმირის ისტორია-ალექსანდრე ონიანი ალექსანდრე ონიანი ერთ-ერთი შინდისის გმირის ...ეს ემოციები გამიახლა ფილმმა “შინდისმა”. ძალიან მძიმე საყურებელი იყო ჩემთვის. ალეკო სხვადასხვა ნომრით მირეკავდა. ნომრების ჩაწერას რომ ვერ ვასწრებდი, ჩქარ-ჩქარა ვაწერდი კედლებზე. ხან რომელ ნომერზე გადავურეკავდი, ხან – რომელზე. ემოციურად უმცროსი ძმისკენ, სოზარისკენ უფრო ვიყავით გადართული. ალეკოზე ვერ წარმოვიდგენდი, რომ ცოცხალი არ დაბრუნდებოდა. პრინციპში, არც არაფერი მოსვლია, თვითონ გადაწყვიტა იქ “დარჩენა”… 27 წლის იყო, უმცროსი ძმა, სოზარი 23 წლის… გვერდიგვერდ არიან დაკრძალულნი.მხოლოდ ალეკო არ არის გმირი, აგვისტოს ომის ყველა მონაწილე გმირია. ალეკო უბრალოდ თავისი მოქმედებით გამოიკვეთა ამ ომში. საამაყო ბიჭები გვყავდა. ამ წაგებულ ომში ბიჭების საქციელით მოგებული დავრჩით. თავისი თავგანწირვით ახალი ისტორია დაწერეს.რომან გვენცაძე დიტო ცინცაძემ 25 ბიჭთან ერთად შეარჩია. აქ ერთი ასეთი ისტორია მოხდა. ბიჭები, გადაღებების დაწყებამდე, ალეკო ონიანის ბიძამ გაიცნო. ამ 25 ბიჭში, ბიძამ, ალეკოს სახე რომან გვენცაძეში დაინახა და რეჟისორს რომ უთხრა, მასაც უკვე არჩევანი სწორედ ამ მსახიობზე ჰქონდა გაკეთებული.ბიჭებმა გადაღების დაწყებამდე, თელავში ორკვირიანი მოსამზადებელი კურსი გაიარეს. იმ პერიოდში არც ერთმა არ იცოდა, ვის რა როლი ერგებოდა. თელავიდან ჩასულები, 11 აგვისტოს, გმირების საფლავი მოინახულეს.რომან გვენცაძე: – მაშინ გავიცანი ალეკოს ბიძა, გური ონიანი, რომელიც “შინდისის” პროდიუსერმა და პროექტის ავტორმა, ედმონდ მინაშვილმა მოიყვანა ჩვენთან. გურიმ ყველა გაგვიცნო, ჩამოგვიარა, ჩემთან შეყოვნდა, დიდხანს გაჩერდა. მერე რეჟისორისთვის უთქვამს ჩემზე, ალეკოს როლზე ეს ბიჭი იქნებაო. დიტომაც დაუდასტურა, ჩვენც რომანი გვყავდა ალეკოს როლზე შერჩეულიო.გმირს ვთამაშობ. არ არის ადვილი შეასრულო რეალური გმირის სახე, რომელმაც ამხელა რამ გააკეთა, თავი აიფეთქა. მეგობრები ხელში აკვდება, ნათლული დაჭრილია. რამხელა მისიას იღებს თავზე.ალეკო რომ “მამაო ჩვენოს” კითხულობს და ხელში მომაკვდავი ნათლული ჰყავს, ამ კადრის ერთი დუბლი რომ გადავიღეთ, მეორემდე, რეჟისორს ვთხოვე, რომ დასამშვიდებლად დრო მოეცა. ემოციურად ძალიან იმოქმედა ჩემზე ამ სცენამ. რამდენიმე წუთი დამჭირდა, რომ თავი ხელში ამეყვანა და სამუშაო გამეგრძელებინა.რომან ზოიძის როლში გიორგი ხურცილავაა, “ჯაპანას” შვილი. პარტნიორი ხელს უნდა გიწყობდეს და ასეც იყო. გიორგიც ემოციურად ისე დაიტვირთა, რომ დასამშვიდებლად მასაც დრო დასჭირდა. ორივემ ძალიან განვიცადეთ ალეკოს და რომანის როლების შესრულება.ბედნიერება მხვდა წილად, რომ ჩვენი გმირი, რომელმაც ისტორია დაწერა, გავაცოცხლე ეკრანზე. თუმცა გამოვტყდები, მეტად უნდა დავხარჯულიყავი.ყველას გვტკივა აგვისტოს ომი. ის ტერიტორიები ჯერ ისევ ოკუპირებულია. ამ ბიჭების სახელით უნდა მოხდეს ჩვენი მიწის დაბრუნება. ამ ბიჭებმა სასწაული გააკეთეს. ედმონდის არ იყოს, სხვებს გმირები არ ჰყავთ და იგონებენ, ჩვენ ეს გმირები გვყავდა… და მუდამ გვეყოლებიან.

1659896940

ალბათ, მძიმედ იყო დაჭრილი, თორემ გიორგი ტყვედ არ ჩავარდებოდა – გმირი ანწუხელიძის მეუღლე

დედამისს დღემდე არ სჯერა, რომ ის მკვდარია. დღემდე ცრემლი არ ჩამოვარდნია თუშის ქალს… ის შვილს დღესაც ელის… გიორგი ანწუხელიძე ახმეტაში, ალვანში დაიბადა.მისი მეუღლე მაკა ჩიკვილაძე გვიამბობს, რომ მის გმირ მეუღლეს დალხენილი ბავშვობა ნამდვილად არ ჰქონია. მამა ავადმყოფი ჰყავდა, ვერ მუშაობდა და გიორგის ჯერ კიდევ პატარაობიდან დააწვა მძიმე ტვირთი – დედასთან ერთად, ის ინახავდა ორ დას, მამას, გამზრდელ მამიდას, მუშაობდა, ცხვარში დადიოდა, მერე ჯარში გაიწვიეს და მას შემდეგ ჯარში მსახურობდა, 24 წლის 18 აგვისტოს უნდა გამხდარიყო…ომში რომ წავიდა, მისი ბიჭუნა – ლევანი 10 თვის იყო, მეუღლე – მეორე ბავშვზე ორი თვის ორსული. ომში ისე წავიდა, ბავშვის სქესი არ იცოდა, გოგონა უნდოდა, და ჰყავს კიდეც – ანა ჯერ 3 თვისაც არაა… ანამ დაბადებამდე იგლოვა მამა, ყველა სტრესი მასზე გადავიდა და რომ დაიბადა, ცალი ფილტვი არ გაეხსნა, თვე-ნახევარი აპარატზე იყო მიერთებული იაშვილის კლინიკაში. თავდაცვის სამინისტროს თანადგომით, ექიმთა ძალისხმევით ანა მდგომარეობიდან გამოვიდა. დღეს შინაა დედასთან, თუმცა კვლავ ექიმთა მეთვალყურეობის ქვეშაა…მისმა გმირმა მამამ და დედამისმა კი ერთმანეთი ამ სამი წლის წინათ რესტორანში გაიცნეს. მაკა ჩიკვილაძე ახლობლის დაბადების დღეზე იყო, გიორგი, სხვა ჯარისკაცებთან ერთად, სავახშმოდ შევიდა იმ რესტორანში, მერე სუფრები გაერთიანდა, მაკამ ახლოს გაიცნო გიორგი, რომელიც ადრეც ენახა.მაკა ჩიკვილაძე: „იმ საღამოს შემდეგ ხშირად მირეკავდა. ვხვდებოდით, თუმცა ბევრჯერ არც შევხვედრივართ, გიორგი მალევე წაიყვანეს ორფოლოს პოლიგონზე, დღეში ათასჯერ მირეკავდა, დავიწყების საშუალებას არ მაძლევდა, პოლიგონიდან რომ დაბრუნდა, დამირეკა, ნახვა მინდაო, მე არ გავედი, გვიანი იყო და გამიბრაზდა. მერე ისევ იმ რესტორანში ვნახეთ შემთხვევით ერთმანეთი, ვილაპარაკეთ და… ტაქსი გააჩერა, გაგაცილებო და დეიდამისთან წამიყვანა, აღარ გამომიშვა…“მაშინ გიორგი სენაკში მსახურობდა, შინ იშვიათად იყო. შემდეგ კუჭის წყლულმა შეაწუხა, ჰოსპიტალში მკურნალობდა, ჯარს ჩამოშორდა, მოგვიანებით ისევ აღიდგინა თავი, მეოთხე ბრიგადაში დაიწყო მუშაობა მეტყვიამფრქვევეს თანაშემწედ, ომამდე ორი თვით ადრე.6 აგვისტოს ცოლ-შვილი გორის რაიონის სოფელ ძევერაში გააცილა.მაკა ჩიკვილაძე: „კარგად მახსოვს, ოთხშაბათი იყო და ვთხოვე, იქნებ პარასკევს ჩამოხვიდე-მეთქი, კიო, ჩამოვალო. რაღაც არ გვინდოდა თითქოს დაშორება, თითქოს ვგრძნობდით… საშინელება ატყდა, თავიდან მიწისძვრა გვეგონა, მთელი სახლი ზანზარებდა, სარდაფში ვიმალებოდით. 7 რომ თენდებოდა… ვუთხარი, შეიძლება ცხინვალში წაგიყვანონ და თავს გაუფრთხილდი-მეთქი…“ომი დამთავრდა, ჯარი თბილისში დაბრუნდა, გიორგი არ ჩანდა. არც ცოცხალი, არც მკვდარი. ოჯახს გიორგი დაღუპული ეგონა. ყველგან ეძებდნენ.ოქტომბერში ნათესავი, ოსის ქალი, რომლის ვაჟიც ოსურ ჯარში მსახურობს, ეტყვის, რომ გიორგი ცოცხალია და ორი კვირის წინ ვლადიკავკაზში გადაიყვანეს. ოჯახს იმედი გაუჩნდება. მეტიც, დარწმუნდებიან, რომ ცოცხალია, თან „კვირის პალიტრაში“ წაიკითხავენ, რომ „ალანია“ იღებს ფილმს, სადაც არის კადრები, თუ როგორ აწამებენ ოსები ქართველ ჯარისკაცს, მეოთხე ბრიგადის სერჟანტს – გიორგი ანწუხელიძეს. ოჯახი „ალანიას“ მიაკითხავს და ფილმის გასვლამდე ნახავს კადრებს, სადაც გიორგი წელზემოთ შიშველია, თავჩაღუნული, სცემენ, ზედ ადგებიან, ეკით­ხებიან, სად იყავი, გიორგი, გუშინ? გიორგი პასუხობს, აზრზე არ ვარო, გონებას კარგავს, წყალს ასხამენ.ზუსტად არ იციან, როდინდელია ეს კადრები, ტელეკ­ომპანია ამბობს, რომ აგვისტოს კადრებია.მაკა: „ალბათ, ძალიან მძიმედ იყო დაჭრილი, თორემ გიორგი ტყვედ არ ჩავარდებოდა…ვიცოდით, რომ ცოცხალი იყო და ვეძებდით, მაგრამ მერე 20 იანვარს მოგვივიდა პასუხი, რომ დაიღუპა. დასკვნაც მოგვივიდა თავდაცვის სამინისტროდან, რომ დაღუპულია. ტყვეობის ამბებს ახლა სამხედრო პოლიცია იძიებს. დეენემზე ეჭვი არ მაქვს, ყველასი დაემთხვა და რა ვიცი… თან აღწერილობაში წერია, რომ კბილები არ აქვს, გიორგის ისე სცემდნენ, რომ კბილები არ შერჩებოდა…გვამის ამოსაცნობადაც იყვნენ წასული ჩემი და და გიორგის სიძე, ამოსაცნობი არაფერი იყო…ეჰ… ნაწილიდან რომ მოვიდოდა, სულ სახლში იყო ჩვენთან, ბავშვს არ შორდებოდა. აძინებდა, უცვლიდა. რამდენჯერ შევსულვარ, გულზე ეწვინა და ასე ეძინათ მამა-შვილს… 27 ივლისს თანაცხოვრების ორი წელი შეგვისრულდა, 6 აგვისტოს მერე აღარც მინახავს, აღარც მილაპარაკია, ვურეკავდი, მაგრამ სულ მიუწვდომელი იყო, ტელეფონი აქ ჰქონდა დატოვებული… დეკემბერში ერაყში მიდიოდა. სულ ვეხვეწებოდი, არ წახვიდე, ერთი წელი რა გაძლებს უშენოდ-მეთქი და ახლა სულ წავიდა…“

1659895977

VIDEO: „გული თუ არ გამისკდებოდა, არ მეგონა“ – ზვიად ბოლქვაძე შინდისის გმირის ლექსზე დაწერილ სიმღერაზე

ზვიად ბოლქვაძე ინტერნეტში “შემთხვევით” გადააწყდა მიხეილ დვალიშვილის ლექსს, რომელიც ამ გარდაცვლილ შინდისელ მეომარს ჯიბეში დაფლეთილი უპოვეს. მაშინ მიშიკო 21 წლის იყო. ლექსებს წერდა და როგორც ხშირად ამბობდა, საქართველო სიგიჟემდე უყვარდა.დაფლეთილი ლექსი ზვიადმა ისე აქცია გულში ჩამწვდომ ძარღვიან სიმღერად, რომ მანამდე გმირების ისტორია ასე დეტალურად არ სცოდნია, არც ფილმი “შინდისი” ჰქონია ნანახი.“შარშან, აგვისტოს დღეებში წავიკითხე, რომ თურმე ლექსებს წერდა, ბავშვობიდან მამის კვალს მიჰყვებოდა, ჯარისკაცის ფორმით დადიოდა, გამორჩეული, პატრიოტული სულისკვეთების ბიჭი ყოფილა. მერე ეს ლექსიც წავიკითხე და… არც მიფიქრია, მაშინვე ვიმღერე! ისეთი ფორმით გავაკეთე, თითქოს თვითონ მღერის დანარჩენ შინდისელებთან ერთად. სხვა შინდისელები, თითქოს ბანს აძლევენ.კითხულობ ამ ლექსს და ხვდები, რომ ეს სიტყვები ამ ბიჭმა რეალურად განიცადა”, – ამბობს მუსიკოსი და ავტორ-შემსრულებელი.“ჩვენ ვართ კაცები, არ ვართ ლაჩრები, გულის კაცები და ვაჟკაცები,ერთი ყუმბარა გვერდით თან გვიდევს, სიკვდილის შიში ვერ აგვატირებს…ბევრი ვიყავით, ერთი სამარე თხილის გულივით გავინაწილეთ…”აფხაზეთის კაპელის მამაკაცთა შემადგენლობასთან ერთად ზვიადმა სიმღერა “რუსთავი 2”-ის დილის ეთერში გუშინ შეასრულა.ზვიად ბოლქვაძე: – სიმღერა ცოცხლად შევასრულეთ და გული თუ არ გამისკდებოდა, არ მეგონა. მართლა ძალიან იმოქმედა ჩემზე ამ პატარა ბიჭის ლექსზე დაწერილმა სიმღერამ. ჩემი იდეა ის არის, რომ ეს ბიჭი და დანარჩენი გმირები გავაცოცხლო!.სიმბოლურია, რომ ჩემი შემოქმედება დაკავშირებულია აგვისტოს ომის თემასთან. ჩემი პირველი სერიოზული სიმფონიური ნაშრომი ამ ომის გმირებს მივუძღვენი. ის სიმღერა ლადო ასათიანის “ჰეი თქვენ არაგველებო”-ზე დავწერე.კაპელის ბიჭებიც ანთებულები არიან. მინდა ჩავწერო ეს სიმღერა და მერე მის ვიდეორგოლზე ვიფიქრო.სიმღერა სიურპრიზი იყო ედმონდ მინაშვილისთვის, პროექტ “შინდისის” ავტორითვის, რომელიც მიხეილ დვალიშვილის ბავშვობის მეგობარი იყო და სწორედ მის საფლავთან დაიფიცა, რომ მეგობრის და დანარჩენი გმირების ამბავს, მსოფლიოს გააცნობდა. და შეასრულა კიდეც.ედმონდ მინაშვილი: – ამ სიმღერამ ძალიან იმოქმედა, ჩემზე. ემოციური იყო. მიშიკო არ მომკვდარა. ვიცი, რომ სამუდამოდ დარჩება ყველა ქართველის გულში. შინდისელები რომ უკვდავნი არიან, ამას მოწმობს ზვიად ბოლქვაძის ეს შესანიშნავი ნამუშევარი. გულწრფელი მადლობა მას ამ ამაღელვებელი სიმღერისთვის, რომელმაც ამგვარი სიურპრიზი მოგვიწყო. 

1659861208

„ტილიპუჭურას“, „ბაბაჭუას“, „ქოსების“ სახელით ცნობილი ტიფლისური დუქნები

ძველად, აღმოსავლეთისა და დასავლეთის გზაგასაყარზე მდებარე, სიჭრელითა და მრავალფეროვნებით გამორჩეულ ტფილისში, მრავლად იყო მოსალხენი ადგილები – დუქნები, რომლებიც პირველად XIX საუკუნის დასაწყისში გამოჩნდა. პოეტები, მგოსნები, აშუღები მათი ხშირი სტუმრები იყვნენ. მუშტრის მოსაზიდად მეპატრონე დუქანს ხშირად უჩვეულო სახელს არქმევდა. ასე მომრავლდა ტფილისში „ტილიპუჭურას“, „ბაბაჭუას“, „ქოსების“ სახელით ცნობილი დუქნები ფასადებზე მხატვრულად გაფორმებული აბრებითა და ბარაქიანი პურმარილით.სხვადასხვა წყაროების მიხედვით, ლხინი ნაშუადღევს იწყებოდა და გვიანობამდე გრძელდებოდა. დასაწყისშივე ირჩევდნენ პატივსაცემ კარგი სიტყვა-პასუხის მქონე თამადას, რომელიც სადღეგრძელოებით წარმართავდა სუფრას. ხელადა ღვინისა და გემრიელი კერძების, ფრთიან სადღეგრძელოებს შორის ჩაქსოვილი მუსიკის ჰანგებისა და რიხიანი სიმღერების წყალობით, შეზარხოშებული მოქეიფეები არასოდეს იწყენდნენ.ლხინს მხოლოდ გართობის ფუნქცია არ ჰქონდა; ის ერთმანეთთან დაახლოების საუკეთესო საშუალებას წარმოადგენდა. XIX-XX საუკუნეების მიჯნაზე ტფილისური დუქნები ევროპული სტილის სასტუმროებში გახსნილმა ახალი ტიპის სასადილოებმა – ტრაქტირებმა შეცვალა, სადაც ევროპულ ყაიდას აყოლილ ტფილისელებსა და უცხოელ სტუმრებს ქართულ ტრადიციულ კერძებთან ერთად ევროპულ კერძებსაც სთავაზობდნენ.  წყარო: nationalgeographic.ge

1659860244

ხვლიკების ყველაზე დიდი წარმომადგენელი 90 კილომდე იწონის და გარეული ცხოველებით იკვებება

კომოდოს ვარანი ამჟამად არსებული ხვლიკების ყველაზე დიდი წარმომადგენელია. ბასრკბილებიანი, ღონიერი მტაცებელი – Varanus komodoensis – 3 მეტრამდე იზრდება, 90 კილომდე იწონის და შვლების, გარეული ღორებისა და კამეჩის ზომის სხვა ცხოველებითაც კი იკვებება.ეს თავზარდამცემი ცხოველი თავადაც საფრთხეშია: კომოდოს ეროვნულ პარკში, დაცულ ტერიტორიაზე, მათი რიცხოვნობა 2013 – 2016 წლებში 3222-დან 3013-მდე შემცირდა.დედა ვარანს ორნაირად შეუძლია გამრავლება: კვერცხების დადება მამრთან შეჯვარებით ან შეუჯვარებლად – პართენოგენეზის საშუალებით.2006 წელს, ჩესტერის ზოოპარკში, სწორედ, ასე მოხდა. ეს ტყვეობაში მყოფ ვარანებში პართენოგენეზის პირველი დადასტურებული შემთხვევა იყო.როგორ ხდება პართენოგენეზი? მამაკაც ადამიანს ორივე ქრომოსომა აქვს – მდედრობითიც და მამრობითიც. კომოდოს ვარანში ასე მდედრობითი სქესია მოწყობილი და საკმარისი გენეტიკური მასალა აქვს ემბრიონების გასავითარებლად. თვითგანაყოფიერების შედეგად დაბადებული შთამომავლობა ჯანმრთელია, მაგრამ მხოლოდ მამრობითი სქესის.სქესობრივი და არასქესობრივი გზებით რეპროდუქციის შესაძლებლობა დრაკონებს ევოლუციურ უპირატესობას ანიჭებს. თუ მამრობითი სქესის მეწყვილე არ ჰყავს, მდედრს შეუძლია გააჩინოს შვილები და როდესაც ისინი წამოიზრდებიან, მათთან შეწყვილდეს.  წყარო: nationalgeographic.ge

1659781080

ნახეთ, როგორ იბრძვიან ირმები მიჯნურისთვის

„გოგონასთვის ჩხუბი“, კეთილშობილი ირმების შემთხვევაში, შეიძლება პირდაპირი მნიშვნელობით გავიგოთ. ხარირემს დიდი რქები აქვს, რომლის ძირითადი ფუნქცია შერკინებაა და მას ყოველ სეზონზე უწევს ჰარემისთვის (ფურირმების ჯგუფი) ბრძოლა. თუკი იგი სხვა ხარს დაამარცხებს, იმ სეზონზე, ჰარემი „მისია“. მაგრამ, რა ქნას ახალგაზრდა ირემმა, რომელსაც პატარა რქებიც აქვს და ხანგრძლივი საბრძოლო გამოცდილებაც არ გააჩნია? მას არ შეუძლია ზრდასრულ, ძლიერ მამრებს გაუწიოს მეტოქეობა.ასეთ ახალგაზრდა ირმებს სუბდომინანტებს ეძახიან. ისინი ზრდასრული ხარირმების ტერიტორიებს შორის ჩუმად დადიან და როგორც კი შანსი მიეცემათ, მდედრს უწყვილდებიან. მდედრი, მიუხედავად იმისა, რომ ძლიერი შთამომავლობის დასატოვებლად ურჩევნია უფრო ძლიერ ხარირემს შეუწყვილდეს, ამის წინააღმდეგი არაა.საქმე ის არის, რომ ხშირად ჰარემი 20-25 ფურირმისგან შედგება და დომინანტი ხარი ყველასთან შეწყვილებას ფიზიკურად ვერ ახერხებს. როდესაც ეს ახალგაზრდა სუბდომინანტი მამრი წამოიზრდება, ისიც შეებრძოლება სხვა ხარირმებს. საინტერესოა, რომ ასეთი ბრძოლა ძალიან იშვიათად მთავრდება სიკვდილით, რადგან ირმები იოლად ცნობენ მათზე ძლიერ მეტოქეს და ნებდებიან. წყარო: nationalgeographic.ge

1659777870

ვინ იყო დედა თამარი, რომელიც 1924 წლის აჯანყების მოთავეებთან კავშირის ბრალდებით დააპატიმრეს - ის მოგვიანებით ეკლესიამ წმინდანად შერაცხა

კოტე მარჯანიშვილის უფროს დას, მუსიკალური ნიჭით დაჯილდოებულ, მშვენიერ თამარს ბრწყინვალე მომავალს უწინასწარმეტყველებდნენ, თუმცა მან სრულიად განსხვავებული ცხოვრების გზა აირჩია. ოჯახის წინააღმდეგობის მიუხედავად, თამარ მარჯანიშვილი 1899 წელს ბოდბის მონასტერში მონაზვნად აღიკვეცა. მოგვიანებით, 1902 წელს, ის იღუმენიად განაწესეს. ეს პერიოდი მეტად მძიმე იყო რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში მყოფი საქართველოს ეკლესიისთვის, ქართულ ენაზე წირვა-ლოცვის აკრძალვის გამო. დედა თამარის უდიდესი ძალისხმევით, ბოდბის ქალთა სასწავლებელში ქართული ენის სწავლება სავალდებულო გახდა.1907 წელს სინოდმა თამარი, საკუთარი ნების საწინააღმდეგოდ, მოსკოვის პოკროვის საზოგადოების წინამძღვრად დანიშნა. 1910-1912 წლებში მისი ინიციატივით სერაფიმე-ზნამენსკის სავანე დაარსდა. სწორედ აქ შეიმოსა თამარ მარჯანიშვილი დიდი სქიმით 1915 წელს და სავანის ყველა დის სულიერი მოძღვარი გახდა, თუმცა მონასტერი მოგვიანებით კომუნისტებმა დახურეს.1931 წლის ზაფხულში იღუმენია 1924 წლის აჯანყების მოთავეებთან კავშირის ბრალდებით დააპატიმრეს და 5 წლით ირკუტსკის ოლქში გადაასახლეს. გადასახლებიდან გამოშვებულ ტუბერკულოზით დაავადებულ თამარს სამშობლოში დაბრუნების უფლება არ მისცეს. იგი 1936 წელს 67 წლის ასაკში გარდაიცვალა.სქემიღუმენია თამარ მარჯანიშვილი საქართველოს მართლმადიდებელმა ეკლესიამ წმინდანად შერაცხა. წყარო: nationalgeographic.ge

1659776026

იცით როგორ უკავშირდებოდა ერთმანეთს ძველ ტფილისში ციციანოვის აღმართი და მუხრანის ქუჩა?

XIX საუკუნის მეორე ნახევარში ძველ ტფილისში ციციანოვის აღმართი და მუხრანის ქუჩა ერთმანეთს მდინარე მტკვრის ნაპირებს შორის გაბმულ ბაგირზე მოძრავი  ბრტყელძირა ნავით – ბორნით უკავშირდებოდა, რომელსაც „მუხრანის ხიდის ბორანს“ უწოდებდნენ. მდინარე მტკვრის მარჯვენა ნაპირზე, მუხრანთუბანში, მუხრანბატონის სასახლე იდგა. იქვე, ავანანთ ხევზე, ქალაქის გალავნის მუხრანის კარიბჭეზე, გადებული იყო პატარა ხიდი, რომელსაც „მუხრანის ხიდი“ ერქვა – აქედან მოდის ბორნის დასახელებაც.“მუხრანის ხიდის ბორანი“ აუცილებელ და საკმაოდ მომგებიან სატრანსპორტო საშუალებას წარმოადგენდა, რომლითაც ყოველდღიურად 2000-მდე ადამიანი სარგებლობდა მდინარის ერთი ნაპირიდან მეორეზე ტვირთის გადასაზიდად და საქონლის გადასაყვანად. ხშირად, წყალდიდობის დროს, ადიდებული მტკვარი ბორანს იტაცებდა, რასაც, ხანდახან, მსხვერპლიც მოჰყვებოდა და მიმოსვლაც წყდებოდა.ამიტომ, ბორნის მიმდებარედ, სამაშველო პუნქტიც არსებობდა. მიუხედავად იმისა, რომ მუხრანის ხიდის ბორანი ყოველწლიურად დაახლოებით 6000 მანეთ შემოსავალს იძლეოდა, ამ ადგილზე ხიდის აგების აუცილებლობა ყოველთვის იდგა დღის წესრიგში. მოგვიანებით, მუხრანის ხიდის ბორანი ვერის ხიდის ზემოთ გადაიტანეს, ხოლო აქ 1911 წელს ინჟინერ ევგენი პატონის პროექტის მიხედვით ლითონის კონსტრუქციებისგან შეკრული “მუხრანის ხიდი“ ააგეს, რომელიც შედუღების წესით აგებული პირველი ხიდი იყო ამიერკავკასიასა და რუსეთის იმპერიაში. წყარო: nationalgeographic.ge