„თვითმხილველებმა იგრძნეს მძაფრი სუნი და ასევე დააფიქსირეს უზარმაზარი ცეცხლი, ზღვის ზედაპირზე“ - შავი ზღვა საფრთხის შემცველი საცავია - რას ამბობენ მეცნიერები

შავი ზღვის ცისფერი ზედაპირის დათვალიერებისას ძნელი წარმოსადგენია, რომ მის წყლებში, 200 მეტრის სიღრმიდან ფსკერამდე, არის გოგირდწყალბადის ფენა, რომელიც მომაკვდინებელია ყველა ცოცხალი არსებისთვის. და თუ ზღვის ზედა ფენებში დელფინები, თევზი და სხვა საზღვაო ორგანიზმები ცხოვრობენ, მაშინ წყლის დარჩენილი 90% თითქმის უსიცოცხლოა. ასეთ გაუსაძლის პირობებში არსებობა მხოლოდ რამდენიმე ტიპის ბაქტერიას შეუძლია.

შავ ზღვას ძალიან საინტერესო სტრუქტურა აქვს. ფაქტია, რომ მასში წყალი დაყოფილია რამდენიმე ფენად, რომლებიც არ ერევა ერთმანეთს. ზღვის თხელი ზედაპირის ფენა უფრო სუფთაა, ის მდიდარია ჟანგბადით და ორგანული ნივთიერებებით. სწორედ აქ არის კონცენტრირებული შავი ზღვის ფაუნის მთელი მრავალფეროვნება. მაგრამ, 100 მეტრის სიღრმიდან დაწყებული, მცირდება ჟანგბადის რაოდენობა, ხოლო დაახლოებით 200 მეტრის სიღრმიდან შავი ზღვა არის ტოქსიკური წყალბადის სულფიდური გარემო.
ზღვის აუზს აქვს 2000 მეტრამდე სიღრმის თასის ფორმა, რომლის მთელი წყლის მასა ბოსფორის ვიწრო და არაღრმა სრუტის გავლით აკავშირებს ხმელთაშუა ზღვას. ზღვა საზრდოობს ატმოსფერული ნალექებით და მასში ჩაედინება შენაკადები მტკნარი წყლით.

არც ისე დიდი ხნის წინ, მეცნიერებმა აღმოაჩინეს წყალქვეშა მდინარე, რომელიც თავის წყლებს დაახლოებით 6,5 კმ/წმ სიჩქარით ატარებს მარმარილოს ზღვიდან შავი ზღვის აუზის ცენტრალურ ნაწილებამდე და ზრდის ქვედა ფენის მარილიანობას. ამავდროულად, ზედაპირულ ნაწილში გადის წყლის ნაკადი, რომელიც წყალს შავი ზღვიდან ხმელთაშუა ზღვაში და შემდგომ ატლანტიკაში ატარებს. მაგრამ ეს წყლის გაცვლა, როგორც აღმოჩნდა, არ არის საკმარისი იმისათვის, რომ შემცირდეს წყალბადის სულფიდის კონცენტრაცია ზღვის უმეტეს ნაწილში.

წყალბადის სულფიდის შემცველობა სიღრმესთან ერთად იზრდება და მაქსიმუმს აღწევს დაახლოებით 2000 მეტრზე - 9,6 მგ/ლ წყალში.

ექსპერტების აზრით, ეს კაუსტიკური აირი დამპალი კვერცხის სუნით, შავ ზღვაში დაახლოებით 3 მილიარდი ტონაა, ეს გაცილებით მეტია, ვიდრე პლანეტის ნებისმიერ სხვა ზღვაში. გოგირდწყალბადის აკუმულაციები ოკეანის დეპრესიებშიც გვხვდება, მაგრამ არსად არ არის წყალსაცავის სანაპიროებზე მცხოვრები ხალხის ისეთი დიდი რაოდენობა, როგორც ეს შავი ზღვის სანაპიროზეა.
ზოგიერთი კვლევა მიუთითებს იმაზე, რომ შავი ზღვა, წყალბადის სულფიდის გარდა, შეიცავს დიდი რაოდენობით მეთანსაც. წყლის ნელი გაცვლის გამო ეს აირები იშვიათად გამოდიან ზედაპირზე, თუმცა ზღვის ზედაპირულ ნაწილში ზოგჯერ აღინიშნება ცხოველების მოწამვლის შემთხვევები. მინიმუმ ერთი ფართომასშტაბიანი შემთხვევა დაფიქსირდა, როდესაც მომაკვდინებელი აირები ზედაპირზე ამოვიდა. ეს მოხდა 1927 წელს, ყირიმის მიწისძვრის დროს, როდესაც დედამიწის ზედაპირის რყევების გამო, ფენებს შორის წონასწორობა დაირღვა და გაზის ღრუბელი ამოვარდა. თვითმხილველებმა იგრძნეს წყალბადის სულფიდის მძაფრი სუნი და ასევე დააფიქსირეს უზარმაზარი ცეცხლი ზღვის ზედაპირზე. ფაქტია, რომ მიწისძვრის დროს იყო ჭექა-ქუხილი, საიდანაც, დიდი ალბათობით, ზედაპირზე ამოსული აირები აალდა. მაგრამ წყალბადის სულფიდის ნაზავი ჰაერთან თავისთავად ფეთქებადია და მეთანის არსებობამ შეიძლება როლი შეასრულოს ამ ანთებაში.
მაგრამ საიდან გაჩნდა ამდენი წყალბადის სულფიდი შავი ზღვის წყალში? ამ თემაზე რამდენიმე თეორია არსებობს და ყველა მათგანს აქვს არსებობის უფლება.

ერთ-ერთი ვერსიით, წყალბადის სულფიდი წარმოიქმნება ფსკერზე ორგანული ნარჩენების დაშლის დროს. უფრო მეტიც, ორგანული ნივთიერებების წყარო ამ შემთხვევაში არის არა იმდენად შავი ზღვის ფაუნა, რამდენადაც წყალსაცავის ანთროპოგენური დატვირთვა. ექსპერტების აზრით, დუნაის, დნეპრისა და სხვა შენაკადების წყლებით მომარაგებული ორგანული ნივთიერებები მნიშვნელოვან უარყოფით გავლენას ახდენს წყალსაცავის ეკოლოგიურ მდგომარეობაზე.

სხვა ვერსიით, წყალბადის სულფიდი გამოიყოფა ზღვის ფსკერზე დედამიწის ქერქის დეფექტებიდან. 

დღეს სპეციალისტები შეშფოთებულნი არიან ამ გაზების ზედაპირზე გამოსვლის მზარდი შემთხვევებით. ასეთმა ფენომენებმა შეიძლება საფრთხე შეუქმნას არა მხოლოდ შავი ზღვის ფაუნას, არამედ სანაპიროს მცხოვრებლებსაც, თუ მოვლენა საგანგაშო მასშტაბებს მიიღებს, როგორც ეს მოხდა 1927 წელს.

საინტერესოა, რომ როგორც შავი ზღვის წყალბადის სულფიდის პრობლემის ერთ-ერთი გადაწყვეტა, შემოთავაზებულია ამ გაზის ელექტროენერგიის წყაროდ გამოყენების მეთოდი.

მეცნიერების თქმით, 2022 წელს ჩატარებული კვლევების მიხედვით, გოგირდწყალბადის რაოდენობა, რომელიც წარმოიქმნება შავ ზღვაში, შედარებით მოკრძალებულია. თუ ადრე ამ გაზის წარმოება წელიწადში 30-50 მლნ ტონას აღწევდა, ახალმა მონაცემებმა აჩვენა, რომ 5,9 მლნ ტონამდეა ჩამოსული.

წყალბადის სულფიდი იწვის ჰაერში და ქმნის ფეთქებად ნარევებს ჰაერთან. ზედაპირზე მისმა გარღვევამ შეიძლება გამოიწვიოს წყლის სვეტის ზედა ნაწილისა და სანაპიროს მცხოვრებთა მოწამვლა.

„აფეთქდება თუ არა შავი ზღვა, ოკეანოლოგებს ხშირად ეკითხებიან. არა, თუმცა ის შეიცავს წყალბადის სულფიდს 100 მეტრზე მეტ სიღრმეზე. წ

როგორც ქიმიკოსებმა განმარტეს, წყლის სვეტში პირიტის და ანოქსიური პირობების წარმოქმნა იწვევს იმას, რომ ზღვის ნალექებში აქტიურად გროვდება არა მხოლოდ გოგირდი და რკინა, არამედ ურანი, კობალტი, მოლიბდენი, ტალიუმი და ვერცხლი. ყველა ეს მონაცემი ხელს შეუწყობს დედამიწის ოკეანეებსა და ზღვებში ნივთიერებების მიმოქცევის ინტენსივობის შეფასებას, რაც გამოწვეულია, სხვა საკითხებთან ერთად, კლიმატის ცვლილებით.