აშშ-სთვის საქართველოს პოლიტიკურ ცხოვრებაში ჩარევის ძნელად დასაძლევი ჩვევა აქვს - Responsible Statecraft

აშშ-ს აქვს იშვიათი შანსი - საერთაშორისო კრიზისებითა და ქვეყნის შიგნით შეხედულებების შეცვლით — გადახედოს აღმოსავლეთ ევროპაში თავის ძირითად მიზნებს. 

საქართველო, კავკასიაში ევრაზიის გზაჯვარედინი, რეგიონში აშშ-ის პრიორიტეტების ურთიერთსაწინააღმდეგო ხედვებს შორის დაპირისპირების ნაკლებად სავარაუდო ცენტრად იქცა. 

აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატის მიერ ცოტა ხნის წინ მიღებული „მეგობარი აქტი“ (მოკლედ „მობილიზება და საქართველოს შესაძლებლობების გაძლიერება ანგარიშვალდებულების, მდგრადობისა და დამოუკიდებლობის აღსადგენად“), წარმოადგენს საქართველოს მიმართ ულტიმატუმების სერიას, რომელიც ცივი ომის შემდგომი დასავლეთის საგარეო პოლიტიკის ბევრ ნაცნობ იდეას ასახავს. 

კანონპროექტის სრული ვერსია ეს არის, თუმცა მისი გაცხადებული მიზანია „რუსეთის სადაზვერვო ელემენტებისა და მათი აქტივების შეღწევის შესწავლა საქართველოში, რაც მოიცავს დანართს, რომელიც შეისწავლის ჩინეთის გავლენას და რუსეთ-ჩინეთის თანამშრომლობის პოტენციურ გადაკვეთას საქართველოში“. 

USAID-ის და შესაბამისი კონგრესის კომიტეტების მიერ ჩატარებული 90-დღიანი საფუძვლიანი შემოწმების შედეგად დადგინდება, თუ ვის დაეკისრება სანქციები და იმსახურებს თუ არა საქართველო აშშ-სთან სათანადო ურთიერთობების დამყარებას. 

სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, დასავლეთის კეთილგანწყობის მოსაპოვებლად ან, ასე ვთქვათ, მმართველმა „ქართული ოცნების“ მთავრობამ არა მხოლოდ რუსეთთან ნებისმიერი კავშირი უნდა გაწყვიტოს, არამედ აშკარად კონფრონტაციული პოზიცია უნდა დაიკავოს, მათ შორის მოსკოვის წინააღმდეგ დასავლეთის სანქციების აღსრულებისა და რუსული გავლენის წინააღმდეგ მიმართული სხვა ზომების მეშვეობით (ასევე აღნიშნულია კანონპროექტში). 

კანონმდებლობა, რომელიც ამტკიცებს, რომ რუსეთის მიმართ მაქსიმალური მტრული დამოკიდებულება ერთადერთია, რაც შეესაბამება ქართველი ხალხის ევროატლანტიკურ მისწრაფებებს, მკაცრ პირობითობას აწესებს არა მხოლოდ საქართველოს ევროკავშირში ან ნატოში გაწევრიანების გზაზე, არამედ მის შესაძლებლობაზე, მხარი დაუჭიროს აშშ-სთან და ევროკავშირთან ნებისმიერი სახის კონსტრუქციულ ურთიერთობას. 

კანონი ასევე მოუწოდებს მმართველ პარტიას, „ქართულ ოცნებას“, რომ დასავლეთის კრიტიკის საპასუხოდ, რომლებიც გამომდინარეობს საქართველოს 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნების ჩატარებიდან, მათ შორის საკმაოდ გასაოცარ წინადადებამდე, რომ „ქართულმა ოცნებამ“ უნდა განსაზღვროს, „უნდა ჩაითვალოს თუ არა არჩევნები არალეგიტიმურად“. 

„მეგობარი“ კანონი, როგორც სენატორმა რენდ პოლმა (რესპუბლიკელი, კენტუკი) აღნიშნა 27 მარტის საგარეო ურთიერთობათა კომიტეტის სხდომაზე, არ შეიძლება განვიხილოთ სხვაგვარად, თუ არა როგორც პირდაპირი ჩარევა საქართველოს შიდა პოლიტიკაში. 

„ქართველი ხალხის“ მხარდაჭერის სუსტი მტკიცების მიღმა, აქტის მიზანია საქართველოს დემოკრატიულად არჩეული მთავრობის დასჯა საგარეო პოლიტიკის ისეთი მიმართულების არჩევისთვის, რომელსაც აშშ-ის საგარეო პოლიტიკის წრეებში ზოგიერთი წარმომადგენელი არ ეთანხმება. 

ეს ავტომატურად პრობლემას წარმოადგენს, რადგან ის დემოკრატიის დაცვის სახელით ერევა საქართველოში მიმდინარე დემოკრატიულ პროცესებში, რათა შედეგებზე მოახდინოს მანიპულირება ისე, რომ ეს აშშ-ის ინტერესებს ემსახურებოდეს. 

მეორე და უფრო სერიოზული პრობლემა, ტექნიკური თვალსაზრისით, ის არის, რომ ამ ტიპის ზეწოლის ტაქტიკა კონტრპროდუქტიულია რეგიონში აშშ-ის პრიორიტეტების ნებისმიერი რეალური გაგებით. საქართველოს საერთო სავაჭრო მოცულობის 11 პროცენტი რუსეთიდან მოდის და ქვეყნის ეკონომიკა 2022 წლის შემდეგ კიდევ უფრო გადაბმულია რუსეთის ეკონომიკასთან ისე, რომ გამოყოფის შემთხვევაში ქვეყანა გაღატაკდება.

პრეზიდენტ მიხეილ სააკაშვილის მმართველობის დროს საქართველომ 2008 წელს იბრძოლა და წააგო ომი რუსეთთან ორ ჩრდილოეთ სეპარატისტულ რეგიონზე კონტროლის დასამყარებლად. ამ კონფლიქტის ხელახლა დაწყება დასავლური ძალების დავალებით ასევე დამანგრეველი იქნებოდა თბილისისთვის. ქართველებისგან ეკონომიკური თვითმკვლელობა და რუსეთთან კიდევ ერთი ომის რისკის ქვეშ დაყენება - დასავლეთის სანქციებისა და შეზღუდვების ნაკადის წინაშე დგომის საპირისპიროდ, ასე ვთქვათ, მიმზიდველი გამოწვევა არ არის.

დასავლეთს არ შეუძლია შესთავაზოს რაიმე ისეთი, რაც ოდნავადაც კი შეესაბამება იმ გაჭირვებისა და დაუცველობის ხარისხს, რასაც ის ქართველი ხალხისგან მოითხოვს მათი ევროატლანტიკური გზის ფასად. 2008 წლის კრიზისმა აჩვენა, რომ დასავლეთმა არა მხოლოდ არ უნდა იბრძოლოს რუსეთთან საქართველოს გამო, არამედ არც აპირებს ამის გაკეთებას.

დასავლეთის სურვილს, ხელახლა განიხილოს ეს საკითხი, უგუნურება და ცინიზმის ჩრდილი დაჰყვება, რაც „ქართული ოცნების“ მაღალჩინოსნებს არ გამორჩათ. ამასობაში, რუსეთმა 2008 წლიდან სულ უფრო დამაჯერებელი გზებით მიანიშნა, რომ ის გამოიყენებს ყველა მის ხელთ არსებულ ინსტრუმენტს პოსტსაბჭოთა სახელმწიფოების დასავლეთის უსაფრთხოების სფეროში ინტეგრაციის დასაბალანსებლად. დემოკრატიის ძირის გამოთხრის ნაცვლად, „ქართულ ოცნებას“ აკისრია პასუხისმგებლობა ქართველი ხალხის წინაშე, აღიაროს სიტუაცია ისე, როგორც არის და ქვეყნის საგარეო პოლიტიკა ამ რეალობის საფუძველზე ჩამოაყალიბოს. ზემოთ ხსენებული მიზეზების უმეტესობის გამო, MEGOBARI აქტი საქართველოსა და რეგიონში ისეთი შედეგების მიღწევას გამოიწვევს, რომლებიც მისი მიზნის საპირისპიროა.

ქართველი მაღალჩინოსნების, საკუთარი ეკონომიკური და უსაფრთხოების ინტერესების უგულებელყოფისკენ იძულების მცდელობა მათ მხოლოდ სტიმულს აძლევს, კიდევ უფრო მეტად დაიცვან თავი დასავლეთის ზეწოლისგან სხვა ძალებთან, მათ შორის მის რუს მეზობელთან, ურთიერთობების განვითარებით. ამერიკის გადაჭარბებული რეაქცია „ქართული ოცნების“ მოსკოვის მიმართ დასაბუთებულ პრაგმატიზმზე, ირონიულად, თბილისს აიძულებს რუსეთთან უფრო შემრიგებლური პოზიციის დაკავებას, რადგან მას ართმევენ ამერიკელ პარტნიორს, რომელთანაც აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის მრავალვექტორიანი საგარეო პოლიტიკას განახორციელებს. საქართველო დასავლეთის სადამსჯელო ზომებისგან მიღებული დარტყმის შემსუბუქებას არა მხოლოდ რუსეთთან, არამედ ჩინეთთანაც სავაჭრო და კომერციული კავშირების გაორმაგებით შეეცდება, რაც გრძელვადიან პერსპექტივაში მას აშშ-სა და ევროპისგან კიდევ უფრო დააშორებს.

საქართველოსა და რუსეთს შორის სრული დიპლომატიური ნორმალიზაცია, რომელიც აქამდე წარმოუდგენელი იყო 2008 წლიდან მოუგვარებელი ტერიტორიული კონფლიქტის გამო, ახლა პირდაპირ პოლიტიკური შესაძლებლობის ფარგლებშია. ეს გზას გაუხსნის რუსეთ-საქართველოს თანამშრომლობის დამატებით და უფრო ღრმა ფორმებს, შესაძლოა უსაფრთხოების საკითხებშიც კი, რაც საქართველოს დასავლეთისგან კიდევ უფრო დააშორებს. მეგობარი აქტის უფრო ღრმა პრობლემა ის არის, რომ ეს კანონი და მისი მსგავსი ინიციატივები ევროატლანტიკური ინტეგრაციის პურიტანული ხედვიდან მომდინარეობს, რომელიც არა მხოლოდ საქართველოს, არამედ ყველა პოსტსაბჭოთა სახელმწიფოს აიძულებს, დასავლეთსა და რუსეთს შორის მხარე დაიკავოს ისე, რომ ეს ქვეყნებისთვის საზიანო იყოს და არ ემსახურება რაიმე ხელშესახებ ამერიკულ ინტერესებს.

აშშ-ის პოლიტიკა საქართველოს მიმართ უნდა ეფუძნებოდეს იმ რეალობას, რომ ამერიკა არ გახდება უფრო აყვავებული ან უსაფრთხო, თუ საქართველო რუსეთის წინააღმდეგ წინა ხაზზე მყოფ ბაზად გადაიქცევა და ამავდროულად დაისჯება იმ ქართველებისთვის, რომლებიც ამ ხედვას არ იზიარებენ. მარტივად რომ ვთქვათ, აშშ-ს არ აქვს ძირითადი ინტერესები, რომლებიც გაამართლებს რუსეთთან შესაძლო სამხედრო დაპირისპირების ძვირად ღირებულ, საშიშ და კონტრპროდუქტიულ დღის წესრიგს ევრაზიის ამ ნაწილში დე იურე ალიანსებისა და დე ფაქტო დამოკიდებულებების ქსელის შენარჩუნების უფლების გამო.

საქართველო და სხვა მრავალი პოსტსაბჭოთა სახელმწიფო, გასაგები მიზეზების გამო, დასავლეთთან მჭიდრო კავშირების დამყარებას ცდილობს, რუსეთთან, დომინანტურ რეგიონულ მოთამაშესთან, აშკარად მტრულ ურთიერთობაში ჩათრევის გარეშე. ვაშინგტონს კარგი მიზეზები აქვს, რომ საქართველოს მსგავს ქვეყნებთან ისეთი მოპყრობა შეძლოს - რომელიც იქნება დაბალფასიანი, დაბალი რისკის მქონე სტრატეგია, რომელიც აშშ-ს რეგიონში ჩართულობას შეინარჩუნებს, რუსეთთან დაძაბულობის ესკალაციის თავიდან აცილებას და სტაბილურობის შენარჩუნებას შეუწყობს ხელს.

ამჟამინდელი გარემოებების გათვალისწინებით, ცხადია, რომ თბილისი უნდა წაახალისონ აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის მულტივექტორული პოლიტიკის გატარებისთვის, როგორც ყველა დაინტერესებული მხარისთვის საუკეთესო კურსი. თუმცა, ეს ნიშნავს, რომ ზოგიერთმა პოლიტიკის შემქმნელმა უნდა უარი თქვას MEGOBARI კანონპროექტის მიღმა არსებულ „ჩვენთან ან ჩვენს წინააღმდეგ“ აზროვნებაზე და მხარი დაუჭიროს სტრატეგიას, რომელიც პატივს სცემს ადგილობრივი აქტორების სუვერენიტეტს და საშუალებას აძლევს მათ, უპასუხონ რთულ გამოწვევებს თანაბრად ნიუანსირებული მიდგომებით.

სტატიის ავტორია: მარკ ეპისკოპოსი ევრაზიის მკვლევარი ქუინსის პასუხისმგებლიანი სახელმწიფოებრივი მმართველობის ინსტიტუტში. ის ასევე ისტორიის პროფესორია მერიმაუნტის უნივერსიტეტში. ეპისკოპოსს აქვს ისტორიის დოქტორის ხარისხი ამერიკის უნივერსიტეტიდან და საერთაშორისო ურთიერთობების მაგისტრის ხარისხი ბოსტონის უნივერსიტეტიდან