1750078080

100 წლის წინანდელი საიდუმლო გამოაშკარავდა - მეცნიერებმა აღმოაჩინეს ისეთი რამ, რამაც შეიძლება სამყაროს კანონები შეცვალოს

არსებობს კითხვა, რომელსაც მეცნიერები საუკუნეა სვამენ: რამდენ ხანს ცოცხლობს თავისუფალი ნეიტრონი დაშლამდე?  ახლა, შესაძლოა, საბოლოოდ დადგა დრო, ვუპასუხოთ მას.საიდუმლოს პასუხი ნაპოვნია - თუმცა, როგორც ეს ხშირად ხდება მეცნიერებაში, მარტივი ახსნა შესაძლოა სამყაროს ფუნდამენტური ნაწილაკების შესახებ ჩვენს გაგებაში სერიოზულ პრობლემაზე მიუთითებდეს. ამ აღმოჩენამ შესაძლოა შეცვალოს სამყაროს ყველა კანონი - ან სულ მცირე, ჩვენი დღემდე არსებული გაგება, წერს  Econews .საიდან მოდის ეს საიდუმლო?ყველაფერი 1932 წელს დაიწყო, ნეიტრონის აღმოჩენიდან მალევე. მას შემდეგ მეცნიერები დიდი მონდომებით ცდილობენ გაზომონ, რამდენი დრო სჭირდება ნეიტრონის დაშლას, როდესაც ის ატომის ბირთვში არ არის შეკავშირებული.ამ გაზომვას „ნეიტრონების სიცოცხლის ხანგრძლივობა“ ეწოდა და კრიტიკულად მნიშვნელოვანი აღმოჩნდა არა მხოლოდ ბირთვული ფიზიკისთვის, არამედ იმის გასაგებადაც, თუ როგორ წარმოიქმნა პირველი ქიმიური ელემენტები დიდი აფეთქების შემდეგ პირველ წუთებში, ანუ ჩვენი სამყაროს, როგორც მთლიანის, სტრუქტურის ასახსნელად.შედეგად, შემუშავდა ორი ძირითადი ექსპერიმენტული მეთოდი:სხივი: ნეიტრონების სხივები მიმართულია ობიექტში და ითვლება წარმოქმნილი პროტონების რაოდენობა.ბოთლი: ულტრაცივი ნეიტრონები თავსდება „ხაფანგებში“ და გარკვეული დროის შემდეგ, დაითვლება ის ნეიტრონები, რომლებიც არ დაშლილა.მთავარი პრობლემა ის არის, რომ ეს მეთოდები განსხვავებულ შედეგებს იძლევა, რამაც თანამედროვე ფიზიკის ერთ-ერთი უდიდესი საიდუმლო წარმოშვა: ნეიტრონის სიცოცხლის ხანგრძლივობის საიდუმლო. „ნაკადის“ მეთოდში სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა 888 წამია, ხოლო „ბოთლის“ მეთოდში - 878 წამი. 10 წამის სხვაობა შეიძლება უმნიშვნელოდ მოგეჩვენოთ, მაგრამ ნაწილაკების ფიზიკაში ეს კოლოსალური შეუსაბამობაა.ახლა, ასი წლის შემდეგ, ფიზიკოსმა ევგენი ოჩსმა კვლევაში ახალი ახსნა შემოგვთავაზა .რა შუაშია ამასთან წყალბადი და ბნელი მატერია?ოჩსის თქმით, შემთხვევათა მცირე პროცენტში ნეიტრონი იშლება არა სამ ნაწილაკად (პროტონი, ელექტრონი და ანტინეიტრინი), როგორც ადრე ეგონათ, არამედ მხოლოდ ორად - ნეიტრინად და ეგზოტიკური ტიპის წყალბადის ატომად. მისი თქმით, ასეთი ატომი უხილავი იქნებოდა, რადგან ის არ ურთიერთქმედებს სინათლესთან და სრულიად ერიდება ყველა ტრადიციულ დეტექტორს.მკვლევარმა ამ ნაწილაკისთვის სახელიც კი შემოგვთავაზა: „მეორე ტიპის“ წყალბადი. ამ შემთხვევაში, ელექტრონი იმდენად ახლოს იქნებოდა პროტონთან, რომ ატომს არ ექნებოდა ელექტრული დიპოლური მომენტი და შესაბამისად, ვერც გამოასხივებდა და ვერც შთანთქავდა სინათლეს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ეს იყო ბნელი ატომი, რომლის აღმოჩენაც ელექტრომაგნიტური გამოსხივების მოწყობილობებით შეუძლებელი იყო.ეს ჰიპოთეზა ხსნის, თუ რატომ აჭარბებს სხივური მეთოდი ნეიტრონის სიცოცხლის ხანგრძლივობას: ის არ ითვალისწინებს ამ „უხილავ დაშლას“.როგორ იმოქმედებს ეს სამყაროს კანონებზე?მიუხედავად იმისა, რომ „უხილავი“ წყალბადის ატომები სინათლესთან არ ურთიერთქმედებენ, მათ მაინც აქვთ მასა და გრავიტაციული მიზიდულობა, რაც მათ ბნელი მატერიის იდეალურ კანდიდატებად აქცევს. მეცნიერი ამტკიცებს, რომ წყალბადის ეს მეორე ტიპი შეიძლება იყოს ბარიონული ბნელი მატერიის პირველადი ფორმა - ისეთი, რომელიც შედგება ჩვეულებრივი ნაწილაკებისგან, როგორიცაა პროტონები და ელექტრონები, მაგრამ ორგანიზებულია უჩვეულო გზებით.თუ ჰიპოთეზა სწორია, ის წყვეტს თანამედროვე ფიზიკის ერთ-ერთ უძველეს და უმნიშვნელოვანეს პრობლემას და იძლევა ბნელი მატერიის ელეგანტურ ახსნას - ჰიპოთეტური ახალი ნაწილაკების გამოგონების გარეშე.შესაძლოა, საბოლოოდ მოგვეცეს შანსი, გავიგოთ, რომ სამყაროს 85% არასდროს გვინახავს, ​​რადგან ის უცნაური და გაუგებარი ბნელი მატერიისგან შედგება.

1750073593

NASA და ინდოეთი 1,5-მილიარდ დოლარიან ერთობლივ თანამგზავრს უშვებენ, რომელიც დედამიწის ზედაპირზე სანტიმეტრიან ცვლილებებსაც კი დააფიქსირებს

სულ რამდენიმე დღეში, ინდოეთის ქალაქ ჩენაის სატიშ დჰავანის კოსმოსური ცენტრიდან გაუშვებენ ახალ თანამგზავრს, რომელსაც დედამიწის ზედაპირზე სანტიმეტრის მასშტაბის ცვლილებების დაფიქსირება შეეძლება, თანაც თითქმის რეალურ დროში, დღის ნებისმიერ მონაკვეთში, ამინდის მიუხედავად.'თანამგზავრის სახელია NISAR-ი; იწონის თითქმის 3 ტონას, აქვს 12-მეტრიანი რადარი ანტენა და მისი აგება 1,5 მილიარდი აშშ დოლარი დაჯდა. უპრეცედენტო დეტალებში დააკვირდება ხმელეთის ზედაპირს, მასზე და მასში წყლის დინებას და ფასდაუდებელ ცნობებს მოგვაწვდის ფერმერებისთვის, კლიმატური მეცნიერებისთვის და კატასტროფებზე რეაგირების ჯგუფებისთვის.უკვე ათწლეულებია, ფასდაუდებელი სამეცნიერო ხელსაწყოებია თანამგზავრები, რომლებიც დედამიწის ზედაპირს იღებენ. ისინი მრავალ სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან მონაცემს გვაწვდიან მრავალ სხვადასხვა დარგში, მაგალითად, ამინდის პროგნოზირებასა და საგანგებო სიტუაციებზე რეაგირების დაგეგმვაში. მეცნიერებს ასევე ეხმარებიან დედამიწის ეკოსისტემებისა და კლიმატის გრძელვადიან ცვლილებათა მეთვალყურეობაში.დედამიწის დამკვირვებელ მრავალ ასეთ თანამგზავრს ესაჭიროება მზის სინათლის არეკვლა, რათა შეძლოს პლანეტის ზედაპირის გადაღება. შედეგად, ისინი ფოტოებს მხოლოდ დღისით და ისიც უღრუბლო ცის შემთხვევაში იღებენ.ამის გამო, ამ თანამგზავრებს დიდი სირთულე ექმნებათ ღრუბლების საფარის შემთხვევაში, განსაკუთრებით ტროპიკულ რეგიონებში, ასევე ღამით.თანამგზავრი NISAR-ი აშშ-ისა და ინდოეთის კოსმოსური სააგენტოების (NASA და ISRO) თანამშრომლობის პროდუქტია და ამ სირთულეების დაძლევა შეუძლია, რადგან დედამიწის სურათების გადასაღებად იყენებს სინთეზურ-აპერტურული რადარულ (SAR) ტექნოლოგიას. ამ ტექნოლოგიის მიხედვით ეწოდა თანამგზავრს სახელიც. NISAR-ი აღნიშნავს NASA-ISRO SAR-ის შემოკლებას.SAR ტექნოლოგია 1951 წელს სამხედრო გამოყენებისთვის გამოიგონეს. დედამიწის ზედაპირის პასიური გადაღებისთვის მზის სინათლის ანარეკლის გამოყენების ნაცვლად, SAR თანამგზავრები აქტიურად ასხივებენ რადარულ სიგნალებს ზედაპირისკენ და აფიქსირებენ უკან არეკლილ სიგნალს. დაახლოებით იმას ჰგავს, ბნელ ოთახში ფოტოს გადაღებისას რომ ფლეშ-განათება გამოიყენოთ.ეს კი იმას ნიშნავს, რომ SAR თანამგზავრებს დედამიწის ზედაპირის სურათების გადაღება შეუძლიათ დღისითაც და ღამითაც.ვინაიდან რადარის სიგნალებს ღრუბლებსა და სმოგში გავლა დაუსრულებლად შეუძლიათ, SAR თანამგზავრები დედამიწის ზედაპირის ფოტოებს მაშინაც იღებენ, როცა ის ღრუბლებით, კვამლით ან ფერფლითაა დაფარული. ეს განსაკუთრებით ღირებულია ბუნებრივი კატაკლიზმების, მაგალითად წყალდიდობების, ტყის ხანძრებისა და ვულკანური ამოფრქვევების დროს.რადარული სიგნალები აღწევენ გარკვეულ სტრუქტურებშიც, მაგალითად, სქელ მცენარეულობაში. იყენებენ წყლის აღმოსაჩენადაც იმის წყალობით, როგორც წყალი იქცევა რადარული სინათლის არეკვლისას.ევროპის კოსმოსური სააგენტო SAR სიგნალების მცენარეულობაში შეღწევად თვისებებს იყენებდა თავი ბოლო, ბიომასის მისიაში. ამით შესაძლებელია ტყეების 3D სტრუქტურების გადაღება. ასევე შესაძლებელია ბიომასისა და ტყეებში შენახული ნახშირბადის ოდენობის ზუსტი გაზომვების ჩატარება.სინგაპურის დისტანციური ზონდირების ლაბორატორიის დედამიწის ობსერვატორიის დირექტორი სანგ-ჰო იუნი სტიქიების მენეჯმენტში SAR-ის გამოყენების მთავარი მომხრეა. გასული 15 წლის განმავლობაში, მას SAR-ის მონაცემები გამოყენებული აქვსასეულობით სტიქიისას განადგურებული ზონების რუკაზე დასატანად; მათ შორის იყო მიწისძვრები, წყალდიდობები და ტაიფუნები.NISAR-ს 18 ივნისს გაუშვებენ და ის მნიშვნელოვნად დაეყრდნობა აქამდე გაწეულ შრომას.NISAR თანამგზავრზე მუშაობა უკვე ათ წელიწადზე მეტია მიმდინარეობს და წარმოადგენს დედამიწის ვიზუალიზაციის ერთ-ერთ უძვირეს თანამგზავრს ისტორიაში.თანამგზავრის მონაცემები თავისუფლად და ღიად გავრცელდება მთელ მსოფლიო. ის ყოველ 12 დღეში ორჯერ გადმოსცემს დედამიწის ყველა კუთხე-კუნჭულის ხმელეთისა და ყინულის მაღალი რეზოლუციის ფოტოებს.მასშტაბით ის ევროპის კოსმოსური სააგენტოს Sentinel-1 SAR თანამგზავრების იქნება. თუმცა, NISAR-ი პირველი თანამგზავრი იქნება, რომელიც ერთის ნაცვლად ორ შემვსებ რადარულ სიხშირეს გამოიყენებს და შეეძლება უფრო მაღალი რეზოლუციის ფოტოების გადაღება, ვიდრე Sentinel-1-ის თანამგზავრებს. ასევე უფრო მაღალი ექნება ანტარქტიდის დაფარვა და გამოიყენებს ისეთ რადარულ სიხშირეებს, რომლებიც ვეგეტაციაში უფრო ღრმად აღწევს.NISAR თანამგზავრს ასევე გამოიყენებენ ტყის ბიომასის მონიტორინგისთვის. მცენარეულობაში შეღწევისა და წყლის დაფიქსირების უნარი მას დატბორილი მცენარეულობის ზუსტად აღრიცხვის საშუალებასაც მისცემს.ეს კი მნიშვნელოვანია დედამიწის ჭარბტენიანი ადგილების უკეთესად შესასწავლად —მნიშვნელოვანი ეკოსისტემების, სადაც მაღალია ბიომრავალფეროვნება და აქვს ნახშირბადის შენახვის დიდი ტევადობა.თანამგზავრი ასევე შეძლებს დედამიწის ზედაპირის სიმაღლეში სანტიმეტრიან და მილიმეტრიან ცვლილებათა დაფიქსირებასაც კი.NISAR-ი ამ მეთოდის გამოყენებით დააკვირდება დამბების დაძირვას და აღრიცხავს მიწისქვეშა წყლის დონეს. ამავე მეთოდის გამოყენებით აღრიცხავს მიწის მოძრაობას და მიწისძვრისგან, მეწყრისგან და ვულკანთა ამოფრქვევისგან მოყენებულ ზიანს.ასეთი რუკები სტიქიებზე რეაგირების ჯგუფებს ზიანის უკეთესად შეფასებაში დაეხმარება.NISAR თანამგზავრი გამოსადეგი იქნება სოფლის მეურნეობაშიც, რადგან აქვს უნიკალური შესაძლებლობა, მაღალი რეზოლუციით შეაფასოს ტენიანობის დონე ნიადაგში ყველანაირ ამინდში.ეს კი საკმაოდ მნიშვნელოვანია, რადგან ასეთი მონაცემების გამოყენება შესაძლებელია იმის დასადგენად, როდისაა საჭირო მორწყვა, რაც პოტენციურად გაზრდის მოსავლის რაოდენობას.თანამგზავრს ასევე გამოიყენებენ დედამიწის ყინულის საფარისა და მყინვარების მოძრაობის მეთვალყურეობაში, სანაპირო ხაზის ეროზიის შესასწავლად და ნავთობის გაჟონვის დასაფიქსირებლად.ამ ძლიერ ამბიციური თანამგზავრისგან მრავალ სარგებელს უნდა ველოდეთ როგორც მეცნიერების, ისე საზოგადოებისთვის.მომზადებულია The Conversation-ის მიხედვით.

1749822540

ეს ვაქცინა, სავარაუდოდ, დემენციისგანაც გვიცავს - ახალი კვლევა

ახალი კვლევის თანახმად, ჰერპესის ვაქცინა შეიძლება დემენციისგან გვიცავდეს.ჰერპესი არის დაავადება, რომელიც ხასიათდება ადგილობრივი მუწუკებით, რაც ძირითადად აწუხებთ ადამიანებს, რომლებსაც წარსულში ჩუტყვავილა ჰქონდათ. ორივე ამ დაავადებას ვარიცელა-ზოსტერის ვირუსი იწვევს, რომელიც ნერვულ სისტემაში იჭრება, შემდეგ მიიძინებს და კვლავ ჩნდება ჩუტყვავილას სიმპტომების გაქრობიდან დიდი ხნის შემდეგ.მრავალი მტკიცებულება მიუთითებს, რომ ჰერპესის მსგავს ვირუსულ ინფექციებს შეიძლება წვლილი შეჰქონდეს ალცჰაიმერის დაავადების განვითარებაში, რადგან მიჩნეულია, რომ მათ მიერ დაგროვებული ამილოიდური ნალექები ნეიროდეგენერაციას იწვევს. თუ ასეა, ამ ვირუსის საწინააღმდეგო ვაქცინას დამატებითი სარგებელი უნდა ჰქონდეს — ამცირებდეს დემენციის რისკს, ანუ ებრძვის ერთის ფასად ორ დაავადებას.ასეთი თეორიის დატესტვა რთულია, მაგრამ სტენფორდის უნივერსიტეტის მკვლევართა ჯგუფმა წარმოადგინა მონაცემები, რომლებიც დაახლოებით ისეთივე სოლიდურია, როგორც რანდომიზებული ბრმა კვლევები.„კორელაციური მტკიცებულებების საპირისპიროდ მიზეზობრივი კავშირის დასადგენად, უპირატესობა მოვიპოვეთ იმ ფაქტისგან, რომ უელსში, ზოსტერის ვირუსის ვაქცინის დასაშვებობა განისაზღვრება ინდივიდის დაბადების თარიღზე დაყრდნობით“, — წერენ მკვლევრები.2013 წლის 1 სექტემბრისთვის, 79 წელს ქვემოთ ასაკის უელსის ყველა მოქალაქისთვის დასაშვები იყო ჰერპესის ვაქცინის წელიწადში ერთი დოზა, მაგრამ ვაქცინის შეზღუდული რაოდენობის გამო, ის განკუთვნილი არ იყო 80 წელს ზემოთ ადამიანებისთვის.ამის შემდეგ, ჯგუფმა ერთმანეთს შეადარა 282 541 ვაქცინირებული და არავაქცინირებული ძლიერ მსგავსი ასაკის ინდივიდთა ჯანმრთელობის დეტალური ჩანაწერები; თითოეულ მხარეს თარიღების სხვაობა მხოლოდ რამდენიმე კვირა იყო.კვლევის დასასრულს, 2020 წელს, ყოველი რვიდან ერთ პაციენტს დემენციის ახლად დასმული დიაგნოზი ჰქონდა; შედეგებიდან ამოიღეს ადამიანები, რომლებსაც დემენციის დიაგნოზი 2013 წლამდე ჰქონდათ დასმული.ჰერპესზე ვაქცინირებულებში დემენციის რისკი 20 პროცენტით ნაკლები იყო.მიუხედავად იმისა, რომ ასეთივე შედეგები დადგა ვაქცინებთან ასოციაციურ კვლევებშიც, მიზეზობრივი კავშირის დამაჯერებელ გამოვლენას ართულებს ცხოვრების სტილის ის ფაქტორები, რომელთა საფუძველზეც ირჩევენ ინდივიდები, ჩაიტარონ თუ არა ვაქცინაცია.მეორე მხრივ, უელსის ჰერპესის ვაქცინაციის პოლიტიკამ შექმნა ბუნებრივი ექსპერიმენტი, რომელმაც გამოყო ვაქცინის ეფექტები სტატისტიკურად მეტნაკლებად იდენტურ ორ ჯგუფში.დასაშვებობის გარდა, ვაქცინირების გადაწყვეტილების მისაღებად არსებობს სხვა ფაქტორებიც — მაგალითად, განათლების დონე, სხვა მედიკამენტების გამოყენება, ჯანმრთელობის პრობლემები; ეს ყველაფერი ორ დიდ ჯგუფს შორის სტატისტიკურად განსხვავდება.ჯგუფმა ასევე შეისწავლა, იყო თუ არა დემენციის რისკის შემცირება იმის შედეგი, რომ ვაქცინა ამცირებს მიძინებული ვირუსის გააქტიურებას.„ეს შეიძლება ხდებოდეს მაშინ, თუკი ვირუსი პირდაპირ ტოქსიკურია ნეირონებისთვის ან ხელს უწყობს გენერალიზებულ ანთებით რეაქციას ნერვულ სისტემაში, რომელიც ნეიროტოქსიკურია ან ორივე ერთად. მიჩნეულია, რომ ვირუსის რეაქტივაცია იწვევს ამილოიდ-β-ს დალექვას, ტაუ ცილის აგრეგაციას და აზიანებს სისხლძარღვებს — რაც ალცჰაიმერის დაავადების მთავარი მახასიათებელია“, — ამბობს ჰარვარდის ჯანდაცვის ექსპერტი ანუპან ჯენა, რომელიც ამ კვლევაში ჩართული არ ყოფილა.შედეგები მხარს უჭერს ამ თეორიას, რადგან დემენციის მაღალი მაჩვენებელი დაფიქსირდა ადამიანებში, რომლებსაც ჰერპესის მრავალი ეპიზოდი აქვთ გადატანილი; ეს ეფექტი შემსუბუქებული იყო ადამიანებში, რომლებიც ამ ეპიზოდების დროს ანტივირუსულ მედიკამენტებს იღებდნენ.„ეს კვლევა იმიტომ არის ასე ძლიერი, რომ არსებითად, საკონტროლო ჯგუფზე ჩატარებული რანდომიზებული კვლევის მსგავსია — არიან ადამიანები, რომლებიც ხანდაზმული ასაკის გამო ვაქცინირებაზე არ დაიშვებიან; და ინტერვენციული ჯგუფი — რომლებიც ახალგაზრდა ასაკის გამო არ დაიშვებიან ვაქცინაციაზე“, — ამბობს სტენფორდის მედიცინის პროფესორი პასკალ გელდსეცერი.მისმა ჯგუფმა მეთოდი გაიმეორა ვაქცინაციის ასეთივე მიდგომის მქონე ქვეყნების მონაცემებზე, მათ შორის ინგლისის, კანადის, ავსტრალიისა და ახალი ზელანდიის. გელდსეცერი ამტკიცებს, რომ „დემენციისგან დამცავი ძლიერი სიგნალი“ გამოჩნდა მრავალ მონაცემში, მაგრამ მათი კვლევა ჯერ გამოქვეყნებული არ არის.მიუხედავად იმისა, რომ ახალი კვლევა არ გადაჭრით არ ადასტურებს, რომ ჰერპესი დემენციის ფაქტორია ან ჰერპესის ვაქცინა არსებითად გვიცავს დემენციისგან — ნამდვილად გვაწვდის ძლიერ საფუძველს სამომავლო კვლევებისთვის.კვლევა ჟურნალ Nature-ში გამოქვეყნდა.

1749725940

იშვიათი კიბოს შემთხვევების მკვეთრი ზრდა მილენიალებსა და გენერაცია X-ში ფიქსირდება - ახალი კვლევა

ახალ კვლევის თანახმად, იშვიათი კიბოს დიაგნოზები მნიშვნელოვნად გაიზარდა მილენიალებსა ( 1981-1996 წელს დაბადებულები) და გენერაცია X-ში (1965-1980 დაბადებულები). კვლევა აჩვენებს, რომ ამ ასაკობრივ ჯგუფებში თირკმლის, ენდოკრინული სისტემის და აპენდიქსის კიბო ორჯერ ან სამჯერ მეტად ვრცელდება, ვიდრე უფროსი თაობის, მაგალითად ბუმერების (  1944-1960 წლებში დაბადებულები) შემთხვევაში.ექსპერტები მიიჩნევენ, რომ ზრდა შესაძლოა დაკავშირებული იყოს გარემოს დაბინძურებასთან, ცხოვრების სტილის ცვლილებებთან და გენეტიკურ ფაქტორებთან. ისინი აღნიშნავენ, რომ ასეთი ტენდენცია აუცილებლობას უქმნის საზოგადოებრივ ჯანდაცვის პოლიტიკის შეცვლას და უფრო ინტენსიური სკრინინგის დანერგვას.

1749722820

არქეოლოგებმა გერმანიის სოფელში ქალისა და ბავშვის ცხედრები იპოვეს

არქეოლოგებმა  გერმანიის სამხრეთ-დასავლეთით, ვაიჰინგენის მახლობლად მდებარე სოფელში, იდუმალი საფლავი აღმოაჩინეს, რომლის მინიშნებებიც ტრაგიკულ ისტორიაზე მიანიშნებს.განცხადებაში ადგილობრივი ხელისუფლების წარმომადგენლები აცხადებენ, რომ რამდენიმეთვიანი გათხრების შედეგად ასობით არქეოლოგიური აღმოჩენა იქნა აღმოჩენილი. გათხრები 2024 წლის სექტემბერში დაიწყო და აპრილში დასრულდა.ყველაზე შემაძრწუნებელი აღმოჩენა ქალისა და ახალგაზრდა გოგონას სასაფლაო იყო, რომელიც ძველი წელთაღრიცხვით 400 წლით თარიღდება.ოფიციალური პირების თქმით, ორივე გარდაცვლილს გერმანიის ისტორიის კელტური პერიოდის სამკაულები ეკეთა, რომელიც დაახლოებით ძველი წელთაღრიცხვით 600-დან 200 წლამდე პერიოდით თარიღდება.ისტორიკოსების თქმით ჩონჩხების განლაგება იმაზე მიუთითებს, რომ სხეულები ,,მიყრილები" იყვნენ.

1749712083

მეცნიერებმა დინოზავრის აქამდე უცნობი სახეობა აღმოაჩინეს

პალეონტოლოგებმა ტირანოზავრის ახალი სახეობა აღმოაჩინეს, რომელიც შესაძლოა გიგანტური თი-რექსის პირდაპირი წინაპარი იყო.დინოზავრის ნამარხი ნეშტი მონღოლეთში, გობის უდაბნოში, 1970-იან წლებში იპოვეს. მაშინ მეცნიერებს ეგონათ, რომ ალეკტოზავრი აღმოაჩინეს. მაგრამ 2023 წელს კანადელმა მკვლევარმა ჯარედ ვორისმა მონღოლეთის დინოზავრების ცენტრალური მუზეუმი მოინახულა, სადაც ნამარხები ნახა. მათი დეტალური დათვალიერების შემდეგ მეცნიერი მიხვდა, რომ მის წინაშე აქამდე უცნობი სახეობაა და ნამარხის ხელახალი გამოკვლევა დააინიცირა.დადგინდა, რომ ნამარხი Khankhuuluu mongoliensis-ს ეკუთვნის, რომელიც დედამიწაზე 86 მილიონი წლის წინ ცხოვრობდა. ნაპოვნი ეგზემპლარის წონა 770 კილოგრამს შეადგენდა, სიგრძე კი 4 მეტრს. მეცნიერები თვლიან, რომ ის საკმაოდ სწრაფად დარბოდა. მათივე თქმით, ეს სახეობა პატარა ტირანოზავრებსა და თი-რექსის მსგავს მასიურ მტაცებლებს შორის დაკარგულ რგოლს წარმოადგენს.

1749653700

ეს ასტეროიდი დედამიწას ყოველ ოთხ წელიწადში უახლოვდება - კვლევა

2025 წლის თებერვალში, ასტრონომებმა გამოთვალეს, რომ არსებობდა 3,1-პროცენტიანი რისკი იმისა, რომ 2032 წელს ჩვენს პლანეტას ასტეროიდი 2024 YR4 შეეჯახოს.შეჯახების რისკი ახლა 4,3 პროცენტამდე გაიზარდა, მაგრამ არა დედამიწასთან, არამედ მთვარესთან.რა თქმა უნდა, ეს მაჩვენებელი დიდად მაღალი არაა, მაგრამ მაინც ამაღელვებელია. ეს შეჯახება მთვარეს ვერ გაანადგურებს და ვერც მის ორბიტაზე მოახდენს რაიმე გავლენას, თუმცა, სამეცნიერო თვალსაზრისით საინტერესო იქნება მოზრდილი კრატერის წარმოქმნის პროცესის ნახვა.2024 YR4-ის ტრაექტორიის თავდაპირველი გათვლები მიუთითებდა, რომ დედამიწას შეიძლებოდა შესჯახებოდა 2032 წლის დეკემბერში. რისკი დიდი არ იყო, მაგრამ 3,1-პროცენტი მაინც საგანგაშოდ მაღალია მოვლენისთვის, რომელსაც ქალაქის განადგურება შეუძლია. ასტეროიდის სიგრძე 53-დან 67 მეტრამდეა, ანუ, დაახლოებით იმ ასტეროიდის ზომის, რომელმაც 1908 წელს ტუნგუსკა გაანადგურა.საბედნიეროდ, რისკმა მალე დაიწია სულ რაღაც პროცენტის მეასედებამდე, საბოლოოდ კი 2024 YR4-ის დედამიწაზე დაცემის შესაძლებლობა სრულად გამოირიცხა.თუმცა, არ გაუმართლა მთვარეს — მასთან შეჯახების რისკი 3,8 პროცენტამდე გაიზარდა.ამჯერად, 2025 წლის მაისში, ასტრონომთა საერთაშორისო ჯგუფმა დაკვირვებები ჯეიმს ვების კოსმოსური ტელესკოპით ჩაატარა და დადგინდა, რომ მთვარესთან შეჯახების რისკი უფრო მაღალია, 4,3 პროცენტი.დიდი ალბათობით, არც ეს მაჩვენებელია საბოლოო. ასტეროიდის ტრაექტორიისთვის მიყოლა მუდმივ დაკვირვებას მოითხოვს და თანაც, 2024 YR4 ახლა ჩვენგან საკმაოდ შორსაა.ეს ასტეროიდი დედამიწას ყოველ ოთხ წელიწადში უახლოვდება; შესაბამისად, ასტრონომებს მისი ახლო დაკვირვების შანსი 2028 წლის დეკემბერში ექნებათ.მომზადებულია ScienceAlert-ის მიხედვით.

1749646042

"ძაღლები მართლაც ჰგვანან თავიანთ პატრონებს..." - ნახეთ, კვლევის შედეგები

ძაღლის ბევრ პატრონს აინტერესებს, აქვთ თუ არა რაიმე მსგავსება თავიანთ ძაღლებთან, მათ შორის ხასიათი, კომუნიკაბელურობა ან თუნდაც სიჯიუტე.მოსაზრება, რომ ადამიანები და ძაღლები ერთმანეთს ჰგვანან, უბრალოდ ხუმრობა არ არის. უფრო მეტიც, ეს საკითხი კვლევებითაც არის შესწავლილი.განსაკუთრებული ინტერესის საგანია, როგორ შეუძლია ძაღლებთან აღქმულ მსგავსებებსა და ემოციურ კავშირებს ურთიერთობის ხარისხის ჩამოყალიბება.ადამიანებსა და ძაღლებს შორის მსგავსებების შესახებ აქამდე ცნობილი ინფორმაციის შესწავლა უმნიშვნელოვანესია, რადგან ამან შეიძლება გამოავლინოს, ასრულებს თუ არა რაიმე როლს მსგავსი ფიზიკური და პიროვნული თვისებების აღქმა ადამიანებისა და ძაღლების ურთიერთობის ხარისხში.რას ამბობს კვლევებიადამიანებსა და მათ ძაღლებს შორის აღქმული მსგავსებების შესახებ კვლევების მიზანია დადგინდეს, სწორია თუ არა ასეთი აღქმა და რა გავლენას ახდენს ის ადამიანებსა და მათ ძაღლებს შორის ურთიერთობაში.ახალ მიმოხილვაში გაერთიანებულია შედეგები 15 ემპირიული კვლევისა, რომლებშიც სწავლობდნენ მსგავსებებს ძაღლი-ადამიანის წყვილებს შორის, როგორც გარეგნობით, ისე პიროვნული თვისებებით. შედეგები მიუთითებს, რომ ძაღლებსა და მათ პატრონებს შეიძლება ჰქონდეთ პარალელური თვისებები, მაგალითად, ექსტრავერსიის, შფოთვისა და კომუნიკაბელურობის დონე.უფრო შორს რომ წავიდეთ, ზოგიერთი ადამიანი ირჩევს ძაღლებს, რომლებიც მათ ფიზიკურად ჰგვანან, განსაკუთრებით სუფთა სისხლის ძაღლის არჩევისას. საინტერესოა, რომ შესაძლოა კავშირი არსებობს ქალის თმის სიგრძესა და იმავე სიგრძის ყურების მქონე ძაღლის არჩევას შორის; მოკლეთმიანი ქალები კი როგორც ჩანს, უფრო მოკლეყურებიან ძაღლებს ირჩევენ.კიდევ ერთი კვლევის თანახმად, პატრონებსა და მათ ძაღლებს შორის მსგავსება განსაკუთრებით შეინიშნება თვალის რეგიონში. სხვა კვლევები მიუთითებს დადებით კორელაციაზე პატრონის სხეულის მასის ინდექსსა (BMI) და მათი ძაღლის ჭარბწონიანობის ხარისხს შორის, რაც სავარაუდოდ დაკავშირებულია საერთო ცხოვრების წესთან.მნიშვნელოვანია, რომ მრავალი ასეთი კვლევა იყენებს კითხვარებს, რომლებსაც პატრონები პასუხობენ. ამან შეიძლება გვაფიქრებინოს, რომ შედეგები ასახავს მხოლოდ პატრონთა აღქმებს.თუმცა, მკვლევართა ჯგუფმა გამოჰკითხეს მონაწილეები, რომლებსაც იქამდე არასოდეს ენახათ ძაღლი-პატრონის წყვილები. აღქმულ მსგავსებებზე დაყრდნობით, ფოტოებზე მათ მათ კონკრეტული ძაღლების პატრონები უნდა ამოეცნოთ.საინტერესოა, რომ მონაწილეებმა ზუსტად ამოიცნეს ძაღლი-პატრონის წყვილების უმეტესობა. ასეთი შედეგები მიუთითებს, რომ მსგავსება შეიძლება სულაც არ იყოს უბრალოდ პატრონის აღქმის საგანი.შედარება ადამიანებთან ჩვენს ურთიერთობებთანრატომ ხდება ასე? ერთი ჰიპოთეზა ამას ჩვენს ევოლუციურ ისტორიას უკავშირებს, რადგან ჩვენც მიდრეკილნი ვართ მსგავსი აზროვნების ადამიანების ძებნისკენ.ევოლუციურ კონტექსტში, შეკრული და პროგნოზირებადი ჯგუფის წევრობა თანამშრომლობასა და გადარჩენას ზრდის. ეს მახასიათებლები გრძელდება და გავლენას ახდენს სხვებთან ჩვენს ურთიერთობაზე, ხელს უწყობს იმ ადამიანებთან კავშირებს, რომლებსაც ჩვენი ღირებულებები, ქცევები და თუნდაც ფიზიკური თვისებები აქვთ. აშკარაა, რომ ასეთივე მექანიზმი ახდენს გავლენას ძაღლებთან ჩვენს კავშირზე.მსგავსება ასევე შეინიშნება იმ ადამიანებში, რომლებიც სუფთა სისხლის ძაღლებთან ცხოვრობენ. ამის მიზეზი შეიძლება ის იყოს, რომ ადამიანები მიდრეკილი არიან ისეთი ჯიშების არჩევისკენ, რომლებიც გარკვეულ ქცევებთან არიან დაკავშირებული; ამას გარდა, ჯიშის სტანდარტიზებული მახასიათებლების გამო, სუფთა სისხლის ძაღლებში უფრო მაღალია ქცევითი პროგნოზირებადობა და სტაბილურობა.პერსონალურ მსგავსებათა სხვა ახსნები შეიძლება დაკავშირებული იყოს ადამიანებსა და მათ ძაღლებს შორის ემოციურ მიმოცვლასთან, ურთიერთრეგულირებასთან, ქცევით განმტკიცებასთან და დაკვირვებისა და იმიტაციის გზით სწავლასთან.მაგალითად, საკუთარი რჩეული რუტინით, ადამიანები თავიანთ ძაღლებში შეიძლება გარკვეულ ქცევებს აძლიერებდნენ; თანაც, ზოგჯერ ეს შეიძლება სულაც არ იყოს განზრახ. ამავე დროს, ადამიანებსა და ძაღლებს შორის ემოციურმა მიმოცვლამ შეიძლება დროთა განმავლობაში ჩამოაყალიბეს ერთმანეთის ემოციური მდგომარეობა.სამეცნიერო ცნობისმოყვარეობის გარდა, იმის გაგება, თუ როგორ აყალიბებს მსგავსების აღქმა ადამიანების ურთიერთობას მათ ძაღლებთან, გააძლიერებს უფრო სრულყოფილ ურთიერთობას ჩვენსა და მათ შორის.ასეთმა აღქმებმა შეიძლება განაპირობოს უფრო დიდი ემოციური ინვესტიცია კავშირში და გავლენა იქონიოს მათი ძაღლების გამომწვევი ქცევების ინტერპრეტაციაზე და აღქმაზე. მაგალითად, შეიძლება უფრო ტოლერანტულად შეხედონ გარკვეულ ქცევებს, თუკი აღმოაჩენენ, რომ ასეთი ქცევები თავადაც ახასიათებთ.მსგავსებებს მიღმა — რა გვაერთიანებსმაშინაც კი, როდესაც ადამიანებისა და მათი ძაღლების პერსონალურობა ერთმანეთს არ ჰგავს, ისინი მაინც შეიძლება ბრწყინვალედ შეეწყვნენ ერთმანეთს. წარმოიდგინეთ ცელქი და ენერგიული ძაღლი, რომელიც ვინმე უფრო თავშეკავებულ და ინტროვერტ ადამიანთან ცხოვრობს.ძაღლის ენერგიამ შეიძლება ადამიანი შეაგულიანოს, რომ გახდეს უფრო აქტიური, რაც უფრო ჯანსაღ ჩვევებს ნიშნავს.მიუხედავად იმისა, რომ ადამიანები და მათი ძაღლები ზოგჯერ ერთმანეთს ჰგვანან, კვლევები მიუთითებს, რომ ძაღლებთან დადებითი კავშირის ჩამოსაყალიბებლად კიდევ ერთი საკვანძო ელემენტი შეიძლება იყოს თავსებადობა. ასეთივე რელევანტური შეიძლება იყოს ბმის სტილი და ადამიანის პიროვნულ თვისებათა ასპექტები.ამას გარდა, მსგავსების შეგრძნება ყოველთვის არ არის მყისიერი და შეიძლება გამოჩნდეს თანარეგულირების ან ურთიერთგაძლიერების დროს, ისე, როგორც ეს ადამიანების ახლო კავშირებში ხდება. ამ კონტექსტში, თავსებადობა შეიძლება არსებობდეს მაშინაც, როცა ადამიანი და ძაღლი ერთმანეთს არ ჰგვანან.ადამიანებს შორის ურთიერთობათა მსგავსად, მსგავსება სულაც არაა ის აუცილებლობა, რაც გვაერთიანებს. მიუხედავად იმისა, რომ მსგავსება როლს ასრულებს, ზოგჯერ ყველაზე აზრიანი კავშირები სულაც არ გვაქვს მათთან, ვინც გვგვანან.ყველაზე უფრო მნიშვნელოვან ის ჩანს, რამდენად კარგად ვართ დაკავშირებული, როგორ ვუჭერთ მხარს ერთმანეთს, აღვიქვამთ პოტენციურ განსხვავებებს და ვამყარებთ ურთიერთგაგებას.მომზადებულია The Conversation-ის მიხედვით.

1749641577

კოლუმბიაში 300 წლის წინ ჩაძირული გემის განძი გამოიკვლიეს

კოლუმბიის ნაპირებთან 300 წლის წინ ჩაძირული ესპანური გემის „სან ხოსეს“ განძი გამოიკვლიეს.ესპანური მემკვიდრეობისთვის ომის დროს ის „ოქროს ფლოტილიის“ შემადგენლობაში შედიოდა. გალეონი 1708 წლის 8 ივნისს, ბრიტანულ სამხედრო ხომალდებთან საათნახევრიანი ბრძოლის შემდეგ ჩაიძირა. ეკიპაჟის 600 წევრიდან მხოლოდ 11 გადარჩა.ბოლო ბრძოლის დროს „სან ხოსეს“ 200 ტონამდე ოქრო, ვერცხლი და ძვირფასი ქვა გადაჰქონდა. ეს განძი, რომლის საერთო ღირებულებაც დღეს სავარაუდოდ 17 მილიარდ დოლარს შეადგეს, გემთან ერთად ჩაიძირა.„სან ხოსე“ კარტახენას მახლობლად, კარიბის ზღვაში, 600 მეტრის სიღრმეზე 2015 წელს აღმოაჩინეს, თუმცა ცოტა ხნის წინ მეცნიერებმა დისტანციურად ოპერირებადი მოწყობილობების დახმარებით უფრო დეტალურად შეისწავლეს. ოქროს მონეტების დიზაინზე დაყრდნობით, მან დაადასტურეს, რომ ჩაძირული გემი მართლაც „სან ხოსეა“. კოლუმბიის მთავრობა განძის ნაწილის ზედაპირზე ამოტანა და მუზეუმში განთავსება სურს. თუმცა ესპანეთში ამტკიცებენ, რომ გემი მისი საზღვაო ფლოტის ნაწილი და, შესაბამისად ესპანეთის საკუთრებაა.

1749624751

ცუკერბერგს ხელოვნური „სუპერინტელექტის“ შექმნა სურს

Meta-ს ხელმძღვანელი მარკ ცუკერბერგი ქმნის გუნდს ხელოვნური „სუპერინტელექტის“ შესაქმნელად.The New York Times-ის ინფორმაციით, მის კომპანიაში ამისთვის ახალი ლაბორატორია უკვე გახსნილია და ბიზნესმენი ამ პროექტისთვის 50 ადამიანის დაქირავებას აპირებს. საუბარია AGI-ზე (Artificial General Intelligence) - ხელოვნური ინტელექტის თეორიული კვლევების სფეროზე, რომელიც მიმართულია ადამიანის დონის კოგნიტიური ფუნქციების მქონე ხელოვნური ინტელექტის შექმნაზე.კანდიდატების შერჩევაში ცუკერბერგი პირადად მონაწილეობს. პროექტს მრავალმილიონიანი ინვესტიციები დასჭირდება. მასში ასევე ჩართულია Scale AI-ს დამფუძნებელი ალექსანდრ ვანი. ცუკერბერგს ხელოვნური „სუპერინტელექტის“ შექმნა სურსMeta-ს ხელმძღვანელი მარკ ცუკერბერგი ქმნის გუნდს ხელოვნური „სუპერინტელექტის“ შესაქმნელად.The New York Times-ის ინფორმაციით, მის კომპანიაში ამისთვის ახალი ლაბორატორია უკვე გახსნილია და ბიზნესმენი ამ პროექტისთვის 50 ადამიანის დაქირავებას აპირებს. საუბარია AGI-ზე (Artificial General Intelligence) - ხელოვნური ინტელექტის თეორიული კვლევების სფეროზე, რომელიც მიმართულია ადამიანის დონის კოგნიტიური ფუნქციების მქონე ხელოვნური ინტელექტის შექმნაზე. .კანდიდატების შერჩევაში ცუკერბერგი პირადად მონაწილეობს. პროექტს მრავალმილიონიანი ინვესტიციები დასჭირდება. მასში ასევე ჩართულია Scale AI-ს დამფუძნებელი ალექსანდრ ვანი.

1749586598

მეცნიერებმა შექმნეს ბატარეა, რომელიც დატენვის გარეშე 5700 წელი ძლებს

ბრისტოლის უნივერსიტეტისა და დიდი ბრიტანეთის ატომური ენერგიის ორგანოს (UKAEA) მეცნიერთა ჯგუფმა შექმნა უნიკალური აკუმულატორი, რომელსაც შეუძლია 5 700 წლის განმავლობაში იმუშაოს დატენის გარეშე. ის დაფუძნებულია რადიოაქტიურ იზოტოპ ნახშირბად-14-ზე, რომელიც ჩაშენებულია სინთეზური ალმასის სტრუქტურაში და საშუალებას იძლევა შეიქმნას ელექტროენერგიის სტაბილური ნაკადი მიკროვატების დიაპაზონში უკიდურესად ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში, წერს Earth.„ალმასის აკუმულატორები უზრუნველყოფენ მიკროვატის უწყვეტი სიმძლავრის უზრუნველსაყოფად უსაფრთხო და მდგრად გზას“, - განაცხადა სარა კლარკმა.უპირატესობები:ნულოვანი საჭიროება გადატენვისთვის;ალმასის დამცავი საფარის გამო მინიმალური რადიაციული გამოყოფა;ბირთვული ნარჩენების გამოყენება - ნახშირბად-14 მიიღება ბირთვული რეაქტორებიდან გრაფიტის ნარჩენებისგან;იდეალურია ექსტრემალური გარემოსთვის, სადაც ბატარეის შეცვლა შეუძლებელია.„ჩვენი მიკროენერგეტიკული ტექნოლოგია შეიძლება გამოყენებულ იქნას მრავალი მნიშვნელოვანი გამოყენებისთვის, კოსმოსური ტექნოლოგიებიდან დაწყებული სამედიცინო იმპლანტებით დამთავრებული“, - განაცხადა პროექტის ერთ-ერთმა შემქმნელმა.თუმცა, არსებობს გამოწვევები. ამ ეტაპზე, ახალი ტექნოლოგია ლაბორატორიაში რჩება. მის ფართოდ გავრცელებას ხელს უშლის ბრილიანტის წარმოების მაღალი ღირებულება, რადიოაქტიური მასალების დამუშავების სირთულე და ტერმინ „რადიოაქტიურის“ მიმართ სოციალური ცრურწმენები.თუმცა, თუ საზოგადოებისთვის გამჭვირვალე იქნება კომუნიკაციის საშუალება, ნახშირბად-14 აკუმულატორს აქვს პოტენციალი, შეცვალოს ჩვენი წარმოდგენა კრიტიკული ტექნოლოგიებისთვის ავტონომიურ ენერგიაზე.

1749475320

მკვლევრები ვარაუდობენ, რომ მარსის ერთ-ერთი საიდუმლო ამოხსნეს

მკვლევრები ვარაუდობენ, რომ მარსის ერთ-ერთი საიდუმლო ამოხსნეს. პლანეტის ზედაპირზე ნაპოვნი მუქი ლაქების შესახებ შეთქმულების თეორიები დიდი ხანია არსებობს, მეცნიერებს კი ამის შესახებ საკუთარი შეხედულებები სულ ჰქონდათ.პირველად 1970-იან წლებში NASA- ს „ვიკინგის“ მისიიდან გადაღებულ სურათებში დაკვირვების შემდეგ, ზოგიერთმა ეს უცნაური ზოლები სითხის ნაკადებად განმარტა, ზოგი კი მიიჩნევდა, რომ ისინი მშრალი პროცესით იყო გამოწვეული.უცნაური იერის მუქი ზოლები თითქოს კოსმოსიდან დახატულს ჰგავს და ცნობილია, როგორც განმეორებადი დახრილობის ხაზები ან RSL-ები. ისინი , როგორც წესი, წლების ან ათწლეულების განმავლობაში ძლებენ, ზოგი კი „უფრო სწრაფად ჩნდება და ქრება“.თუმცა, ახლა, ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებით ჩატარებული ახალი კვლევა ეჭვქვეშ აყენებს წინა გაგებას, რადგან მკვლევრები თვლიან, რომ ისინი წყლის შედეგად არ გაჩენილა და, სავარაუდოდ, ქარისა და მტვრის აქტივობის ნიშნები იყო.„მარსის კვლევის ერთ-ერთი მთავარი აქცენტი მარსზე თანამედროვე პროცესების გაგებაზეა, მათ შორის ზედაპირზე თხევადი წყლის არსებობის შესაძლებლობაზე. ჩვენმა კვლევამ განიხილა ეს მახასიათებლები, მაგრამ წყლის არსებობის კვალი ვერ აღმოაჩინა. ჩვენი მოდელი მშრალი ფორმირების პროცესებს ემხრობა“, - განაცხადა ადომას ვალანტინასმა.მკვლევრებმა აღმოაჩინეს, რომ უფრო სავარაუდოა, რომ ისინი წარმოიქმნება საშუალოზე მაღალი ქარის სიჩქარისა და მტვრის დაგროვების მქონე ადგილებში, რაც მშრალი წარმოშობის მანიშნებელია.მათ დაასკვნეს, რომ ზოლები, სავარაუდოდ, მაშინ წარმოიქმნება „როდესაც წვრილი მტვრის ფენები მოულოდნელად სრიალებს ციცაბო ფერდობებზე“, კონკრეტული გამომწვევი ფაქტორების ცვალებადობით.