1762075096

2083 წლისთვის დედამიწას ახალი „მთვარე“ ეყოლება

ახალი კვლევის თანახმად, კოსმოსში იდენტიფიცირებულია მცირე ასტეროიდი, რომელიც, როგორც ჩანს, დედამიწის ორბიტას მიჰყვება — ამის შესახებ წერს BGR.ამერიკული ასტრონომიული საზოგადოების მიერ ჟურნალ AAS Research Notes-ში გამოქვეყნებული მონაცემების თანახმად, ასტეროიდი სახელად 2025 PN7 მშვიდად დაფრინავს ჩვენი პლანეტის სიახლოვეს 1960-იანი წლებიდან. თუმცა, განსხვავებით ჩვენი ცნობილი მთვარისგან, ის სრულფასოვანი თანამგზავრი არ არის და, სავარაუდოდ, დედამიწის ორბიტაზე მხოლოდ დაახლოებით 60 წელი დარჩება.განსხვავებით ჩვენი პლანეტის თანამგზავრისგან, PN7 სინამდვილეში ბრუნავს არა დედამიწის, არამედ მზის გარშემო, როგორც სხვა ციური ობიექტები. თუმცა, უბრალო დამთხვევის შედეგად, მისი ორბიტა თითქმის ზუსტად ემთხვევა დედამიწისას, რის გამოც იქმნება შთაბეჭდილება, თითქოს ასტეროიდი ჩვენს კვალს მიჰყვებოდეს. მეცნიერების თქმით, დედამიწის სიახლოვეს ასეთ მცირე ასტეროიდთა რაოდენობა საკმაოდ დიდია — მიმდინარე შეფასებით, ჩვენს გარშემო დაახლოებით რვა კვაზიმთვარე „მოძრაობს“ კოსმოსის სიცარიელეში.აღსანიშნავია, რომ ასტეროიდი PN7 თავდაპირველად ჰავაის უნივერსიტეტის ასტრონომებმა აღმოაჩინეს წლის დასაწყისში. ღამის ცის დაგეგმილი დაკვირვებისას ერთ-ერთმა მკვლევარმა შემთხვევით შენიშნა უცნაურად მუდმივი წერტილი, რომელიც ვარსკვლავების ფონზე ზუსტად დედამიწის ორბიტის თანხვედრით მოძრაობდა. ხანგრძლივი დაკვირვების შემდეგ მათ მიმართეს NASA-ს ოფიციალური დასკვნისთვის, და შედეგი დადებითი აღმოჩნდა — ახლა ასტეროიდი შეტანილია NASA-ს ოფიციალურ მონაცემთა ბაზაში.

1761930003

ადამიანის მეტყველებით შეიძლება გავიგოთ, განუვითარდება თუ არა მას ალცჰაიმერი – კვლევა

ალცჰაიმერის გამომწვევი ზუსტი მიზეზები დადგენილი არაა, თუმცა ყველასათვის ცნობილია, რა შედეგები მოსდევს მას. ალცჰაიმერის ადრეული ნიშნების ამოცნობის კუთხით არაერთი პროგრესი ვიხილეთ [1, 2, 3]. მეცნიერები ფიქრობენ, რომ ეს ნიშნები ჩვენს მეტყველებაშიც შეიძლება იმალებოდეს.ბოსტონის უნივერსიტეტის მკვლევრებმა ხელოვნური ინტელექტის (AI) ბაზაზე ახალი ალგორითმი შექმნეს. იგი მსუბუქი კოგნიტიური დაქვეითების (MCI) მქონე ადამიანთა მეტყველებას აანალიზებს, შედეგად კი შეუძლია გაიგოს, გადაიქცევა თუ არა MCI ალცჰაიმერად მომდევნო ექვსი წლის განმავლობაში. ალგორითმი ამ პროგნოზს 78.5%-იანი სიზუსტით აკეთებს.კვლევა წინა ნაშრომის ერთგვარი გაგრძელებაა, რომლის ფარგლებშიც მეცნიერებმა მოდელი გაწვრთნეს და კოგნიტიური დაქვეითების ზუსტად ამოცნობა შეძლეს.მკვლევრებმა ამჯერად 166 ადამიანის აუდიოჩანაწერი აიღეს და მათი ტრანსკრიპტების გამოყენებით ახალი ალგორითმი შექმნეს. ადამიანებს MCI ჰქონდათ და მათი ასაკი 63-იდან 97 წლამდე მერყეობდა. გუნდმა უკვე იცოდა, რომელ პაციენტებს განუვითარდათ ალცჰაიმერი.მკვლევრებმა მანქანური სწავლის მოდელი გამოიყენეს, რათა ტექსტებად ქცეულ მეტყველებაში ის კანონზომიერებები მოეძებნათ, რომლებიც ალცჰაიმერის ჩამოყალიბებასთან იყო კავშირში.მომზადების შემდეგ ალგორითმის უკუღმა გამოყენება გახდა შესაძლებელი, ანუ მოდელს რისკის განსაზღვრა იმ ნიმუშებისთვისაც შეეძლო, რომლებიც აქამდე არასდროს დაუმუშავებია. საბოლოო პროგნოზების მისაღებად სხვა მნიშვნელოვანი ფაქტორებიც გაითვალისწინეს, მათ შორის ასაკი და ის, თუ რომელ სქესს მიაკუთვნებდნენ ცდისპირები თავს. შედეგად ალგორითმმა პროგნოზების 78.5%-იან სიზუსტეს მიაღწია.ალცჰაიმერის განკურნება ამჟამად არ ხერხდება, თუმცა გარკვეული ხარისხით დაავადების მართვა შესაძლებელია. შესაბამისად, თუ რისკები გვეცოდინება და მკურნალობა მაქსიმალურად მალე დაიწყება, მით უკეთ შევძლებთ პაციენტებისთვის სტაბილურობის შენარჩუნებასა და დემენციის სერიოზული ფორმების პრევენციას.გარდა ამისა, ალცჰაიმერის ადრეული ამოცნობისას საშუალება გვეძლევა, დაავადება თუ მისი პროგრესირება შევისწავლოთ და სრულად ეფექტური სამკურნალო მიდგომა აქედანვე შევიმუშაოთ. მათ, ვისაც ალცჰაიმერის განვითარების რისკი აქვთ, შეუძლიათ, კლინიკურ ცდებში წინასწარაც ჩაერთონ.ახალი მიდგომა, შესაძლოა, პროგნოზირების კუთხით საკმაოდ ხელსაყრელი აღმოჩნდეს. თუკი სისტემა დაიხვეწა, შეგვეძლება მას (როგორც, მაგალითად, მობილურ აპლიკაციას) უბრალოდ ხმის ჩანაწერი მივაწოდოთ და ყოველგვარი ინიექციებისა და ანალიზების გარეშე გავიგოთ პროგნოზი. თავისთავად, ეს ჯერ მხოლოდ პერსპექტივაა.საგულისხმოა, რომ კვლევაში გამოყენებული ჩანაწერები საკმაოდ დაბალი ხარისხის იყო. შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ სუფთა ჩანაწერებითა და მონაცემებით ალგორითმის სიზუსტე კიდევ უფრო გაუმჯობესდება.

1761846104

TikTok‑ზე პოპულარული ტრენდის შესახებ ექიმები მოსახლეობას აფრთხილებენ და რისკებზე საუბრობენ

ბოლო თვეებში TikTok‑ზე უცნაური ტრენდი გავრცელდა, სადაც ადამიანებს ურჩევენ, ღამით პირი სპეციალური, წებოვანი ლენტით დაიწებონ, რათა ცხვირით უკეთესად ისუნთქონ.სოციალური ქსელის მომხმარებლების ნაწილმა ეს ტრენდი ვირუსულად აიტაცა. სუნთქვის პრობლემის მქონე მოქალაქეებმა მიიჩნიეს, რომ  ეს იყო იაფი და ხელმისაწვდომი გზა ძილის გასაუმჯობესებლად. ბევრმა ადამიანმა ექსპერიმენტი ექიმთან კონსულტაციის გარეშეც ჩაატარა.ცხადია, იდეა მარტივია: მხოლოდ ცხვირით სუნთქვა აუმჯობესებს ძილის ხარისხს, ამცირებს ხვრინვას და ხელს უშლის ყელის გამოშრობას. თუმცა, ექიმები განმარტავენ, რომ პირზე ლენტის დადება ბევრ შემთხვევაში, შეიძლება, საფრთხის შემცველი იყოს.კვლევამ, რომელშიც 213 პაციენტი მონაწილეობდა, აჩვენა, რომ ამ მეთოდის ეფექტურობა უმნიშვნელოა და ფართო მასებისთვის არ არის დადასტურებული.„იმ ადამიანებისთვის, ვისაც აწუხებს ასთმა, ალერგია, ცხვირის გამრუდება, პოლიპები, შესაძლოა, ამ მეთოდის ცდა სიცოცხლისთვის სახიფათოც იყოს, რადგან პირის წებოვანი ლენტით აკვრა იწვევს ჟანგბადის ნაკლებობას, სუნთქვის შეზღუდვას და კიდევ უფრო ღრმა პრობლემებს. გარდა ამისა, წებოვანმა ლენტმა შესაძლებელია კანის გაღიზიანება გამოიწვიოს“, - განმარტავენ სპეციალისტები.ექიმები მოუწოდებენ საზოგადოებას - არ აჰყვნენ ტრენდს, რომელიც სიცოცხლის რისკის შემცველია. ხოლო მათ, ვისაც ღამით უძილობა აწუხებს, ხვრინავს ან პოლიპები აწუხებთ, უსაფრთხო ალტერნატიულ მეთოდს უზიარებენ.მათივე რჩევით, მსგავსი პრობლემების დროს სასურველია ძილის პოზის შეცვლა. მეტი ფიზიკური აქტივობა და წონის კონტროლი.ამასთან, სპეციალისტების განცხადებით, სოციალური მედია არ უნდა გახდეს პირადი ჯანმრთელობის ექსპერიმენტის ძირითადი საშუალება. ჯანსაღი ძილი და უსაფრთხო მიდგომები მნიშვნელოვანია როგორც ფიზიკური, ასევე ფსიქიკური ჯანმრთელობისთვის. 

1761845313

საძილე აბი, რომელიც ტვინს „იცავს“ - მეცნიერების ახალი აღმოჩენა ალცჰაიმერთან ბრძოლაში

ახალი სამეცნიერო კვლევის მიხედვით, ფართოდ გამოყენებული საძილე პრეპარატი, შესაძლოა, ტვინს ალცჰაიმერის დაავადებასთან  ბრძოლაში დაეხმაროს. შედეგები, რომლებსაც მეცნიერები ძალიან იმედის მომცემად აფასებენ, ცნობილ სამეცნიერო პლატფორმა ScienceAlert-ზე გამოქვეყნდა.კვლევაში მონაწილეობა 45-დან 65 წლამდე ასაკის ჯანმრთელმა ადამიანებმა მიიღეს, რომლებსაც არ ჰქონდათ არც ალცჰაიმერის დაავადება და არც ძილის სერიოზული პრობლემები.მონაწილეებს ორი ღამის მანძილზე აძლევდნენ სუვორექსანტის (suvorexant) სახელით ცნობილ საძილე მედიკამენტს. დაკვირვების შედეგად აღმოაჩინეს, რომ სუვორექსანტის მიღების შემდეგ ტვინში ალცჰაიმერისთვის დამახასიათებელი ამილოიდ-ბეტა (amyloid-beta) ცილის დონე დაახლოებით 10–20 პროცენტით შემცირდა.უფრო მაღალი დოზით მიღებისას კი შეინიშნებოდა კიდევ ერთი სახიფათო ცილის — ფოსფორილირებული ტაუს — დროებითი შემცირება.კვლევის ავტორების თქმით, ეს შედეგები კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზს ძილის მნიშვნელობას ტვინის ჯანმრთელობისთვის.ცნობილია, რომ ღრმა და ხარისხიანი ძილი ეხმარება ორგანიზმს ნეიროტოქსიკური ნივთიერებებისგან გათავისუფლებაში, რაც თავის მხრივ ამცირებს ნეიროდეგენერაციული დაავადებების რისკს.თუმცა მეცნიერები დასძენენ, რომ ეს მხოლოდ პირველადი აღმოჩენებია და სუვორექსანტის გამოყენება ალცჰაიმერის პრევენციის მიზნით ამ ეტაპზე არ არის რეკომენდებული, რადგან კვლევა ჩატარდა მცირე ჯგუფზე  ხანმოკლე პერიოდში, ამიტომ შედეგების დასადასტურებლად დამატებითი, ფართომასშტაბიანი კვლევებია საჭირო.როგორც ScienceAlert წერს, ბოლო წლებში სულ უფრო მეტ ყურადღებას იპყრობს ძილის ხარისხსა და ტვინის დეგენერაციულ პროცესებს შორის კავშირი.ექსპერტების თქმით, ჯანსაღი ძილი შესაძლოა ერთ-ერთი ყველაზე მარტივი გზა იყოს ტვინის დასაცავად. 

1761843528

შიმშილობა კიბოს არ შველის - რას ამბობს მეცნიერება შესაძლო რისკებზე

ბოლო წლებში სოციალურ ქსელებში ხშირად ვხვდებით მტკიცებებს, თითქოს ხანგრძლივი შიმშილი კიბოს მკურნალობის ბუნებრივი მეთოდია. ზოგი ადამიანი ამტკიცებს, რომ შიმშილობით შეიძლება „შეაშინო“ ან „გამოაშრო” კიბოს უჯრედები.მეცნიერები გვაფრთხილებენ, რომ ასეთი მეთოდი არამარტო არაეფექტურია, არამედ შესაძლოა ჯანმრთელობისთვის სერიოზული საფრთხეც გახდეს.ახალი კვლევების მიხედვით, ხანგრძლივმა შიმშილმა ან უკიდურესად დაბალკალორიულმა დიატამ, შესაძლოა, გარკვეულ შემთხვევებში იმუნურ სისტემაზე უარყოფითად იმოქმედოს და ორგანიზმი კიდევ უფრო დაუცველი გახადოს ინფექციებისა და დაავადებების მიმართ.სტატიაში, რომელიც გამოქვეყნებულია ScienceAlert-ზე, მეცნიერები განმარტავენ, რომ ზოგიერთი ცხოველზე ჩატარებული ექსპერიმენტი ნამდვილად აჩვენებს შიმშილის გავლენას კიბოს უჯრედების შემცირებაზე, მაგრამ ეს მეთოდი ადამიანებზე არ უნდა გამოიცადოს.ადამიანის ორგანიზმი გაცილებით რთულად რეაგირებს ენერგიის დეფიციტზე, განსაკუთრებით მაშინ, როცა უკვე დაავადებულია.ექიმების თქმით, ხანგრძლივი შიმშილი ხშირად იწვევს:კუნთოვანი მასის დაკარგვას, რაც ამცირებს სხეულის გამძლეობას;ჰორმონალურ დისბალანსს, რომელიც არღვევს მეტაბოლურ პროცესებს;ნერვული სისტემის დაძაბვასა და სისუსტეს, რაც შეიძლება ფსიქოლოგიურ მდგომარეობაზეც აისახოს.მეცნიერები ასევე აღნიშნავენ, რომ შიმშილის დროს, შესაძლოა, დაიწიოს სისხლის შაქრის დონე და შემცირდეს საკმარისი საკვები ნივთიერებები, რაც ხელს უშლის იმუნურ უჯრედებს კიბოსთან ბრძოლაში.გარდა ამისა, სპეციალისტები ხაზგასმით აღნიშნავენ: შიმშილი არ ცვლის ან ვერ ცვლის ქირურგიას, ქიმიოთერაპიას, ან სხივურ თერაპიას — ეს სამეცნიეროდ დადასტურებული მეთოდებია, რომლებმაც უკვე მილიონობით პაციენტს შეუნარჩუნეს სიცოცხლე.ექიმები მოუწოდებენ საზოგადოებას, არ ენდონ ინტერნეტში გავრცელებულ „სასწაულმოქმედ დიეტებს“.თუ ადამიანი კიბოთია დაავადებული და ფიქრობს კვების რეჟიმის შეცვლაზე, აუცილებელია ეს გადაწყვეტილება მიიღოს ექიმთან კონსულტაციის შემდეგ.„ჩვენ გვესმის, რომ პაციენტები ხშირად ეძებენ იმედს და ალტერნატიულ გზებს,“ — აღნიშნავენ ავტორები, — „თუმცა შიმშილი არ არის გამოსავალი, არამედ შესაძლოა დამატებითი საფრთხე გახდეს.“

1761842969

მეცნიერებმა გაარკვიეს, როგორ და სად იმალება აივ-ინფექცია ადამიანის სხეულში

აივ-ინფექცია ცნობილია უნარით, ადამიანის სხეულში დაიმალოს ათწლეულების განმავლობაში; როგორც წესი, საჭიროებს ხანგრძლივ მკურნალობას, რათა არ გამოვიდეს მიძინებული მდგომარეობიდან. ახალ კვლევაში, მკვლევრებმა გაარკვიეს, სად და როგორ იმალება აივ-ინფექცია ამ ლატენტურ რეზერვუარებში, რაც საკვანძო ნაბიჯია პაციენტების ამ ვირუსისგან განკურნების მცდელობაში.თავის ფარულ სტადიაში, აივ-ს შეუძლია გარკვეულ მასპინძელ უჯრედებში დარჩეს მიძინებული „პროვირუსის“ სახით — ვირუსული გენომის, რომელსაც საკუთარი თავი შეჰყავს მასპინძლის უჯრედის დნმ-ში.ეს არის მთავარი მიზეზი, რის გამოც მისი აღმოფხვრა ასე რთულია, თუნდაც თანამედროვე ანტირეტროვირუსული პრეპარატებით. მათ შეუძლიათ ვირუსული გამრავლების დათრგუნვა, ვირუსული ჩატვირთვის შემცირება, დაავადების პროგრესის შეჩერება, მაგრამ მიზანში ვერ იღებენ დამალულ პროვირუსებს.შედეგად, ანტირეტროვირუსული თერაპია აივ-ინფექციას იმორჩილებს, მაგრამ ვერ სპობს, რაც ბევრ პაციენტს აიძულებს, განუსაზღვრელი ვადით გააგრძელონ მკურნალობა ან თავი ვირუსის რეციდივის რისკის ქვეშ დააყენონ. წინა კვლევები აჩვენებს, რომ აივ-ინფექციას სხეულის სხვადასხვა ქსოვილში დარჩენა შეუძლია, მათ შორის თავის ტვინში, თირკმელებში, ღვიძლში, ფილტვებში, საჭმლის მომნელებელ ტრაქტში და ა. შ.იმუნური სისტემის T დამხმარე უჯრედები მთავარი ლატენტური რეზერვუარებია, მაგრამ არა ერთადერთი. აივ-ინფექცია ასევე იმალება კანის უჯრედებში, სისხლის თეთრ უჯრედებში, ორგანოსპეციფიკური უჯრედებში, როგორიცაა თირკმელების პოდოციტები და ნეირონების დამხმარე უჯრედები.აივ ინფექციის ლატენტობის მრავალი დეტალი ჯერ კიდევ ბოლომდე შესწავლილი არ არის, მათ შორის არა მხოლოდ ის, თუ სად იმალება ვირუსი, არამედ ისიც, როგორ შედის ის სხვადასხვა ქსოვილსა და უჯრედის ტიპებში და როგორ სახლდება შემდეგ იქ.ახალი კვლევის თანახმად, აივ-ინფექცია ამას ქსოვილ-სპეციფიკური მიდგომით აღწევს, მასპინძელი უჯრედის დნმ-ში იმალება თავისი ქცევის გარემოსთან შესაბამისობაში მოყვანით. მაგალითად, თავის ტვინში ის თავს არიდებს გენებს და დნმ-ის უფრო ნაკლებად აქტიურ რეგიონებში იმალება. „დავადგინეთ, რომ აივ-ინფექცია შემთხვევითად არ ინტეგრირდება. ამის ნაცვლად, სხვადასხვა ქსოვილში მიჰყვება უნიკალურ მახასიათებლებს, რაც სავარაუდოდ ჩამოყალიბებულია ადგილობრივი გარემოსა და იმუნური პასუხების მიერ. ეს ხსნის, თუ როგორ ახერხებს აივ-ვირუსი ორგანიზმში ათწლეულების განმავლობაში შენარჩუნებას და რატომ შეიძლება მოქმედებდეს ზოგიერთი ქსოვილი ინფექციის რეზერვუარის სახით“, — ამბობს ონტარიოს დასავლეთის უნივერსიტეტის მიკრობიოლოგი სტივენ ბარი.კვლევაში შეისწავლეს მონაწილეების სისხლის, მსხვილი ნაწლავის, საყლაპავი მილის, წვრილი ნაწლავისა და კუჭის ქსოვილების ნიმუშები.ავტორებმა შეისწავლეს, რამდენად ხშირად ინტეგრირდებოდა აივ-ინფექცია მასპინძელი გენომის სპეციფიკურ ნაწილებში, შემდეგ კი ეს ინფორმაცია შეადარეს მახასიათებლებს, რომლებსაც ისინი სხვადასხვა ადამიანის სხეულის სხვადასხვა ნაწილში დააკვირდნენ.„იმის ცოდნა, სად იმალება ვირუსი ჩვენს გენომში, დაგვეხმარება, რომ გამოვავლინოთ ამ უჯრედების და ქსოვილების მიზანში ამოღების გზები ტარგეტირებული თერაპიული მიდგომებით — ან ამ უჯრედების ამოძირკვით ან ვირუსის „დადუმებით““, — ამბობს კალაგარის უნივერსიტეტის მოლეკულური ვირუსოლოგი გიდო ფონ მარლი. ეს აღმოჩენა მკვლევრებმა გააკეთეს ქსოვილების იშვიათი ნიმუშების გამოყენებით, რომლებიც პაციენტებისგან აივ/შიდსის პანდემიის დაწყების ადრეულ წლებში შეაგროვეს, იქამდე, ვიდრე თანამედროვე მედიკამენტები გახდებოდა ხელმისაწვდომი.ამის წყალობით, მეცნიერები ვირუსს მის ბუნებრივ მდგომარეობაში დააკვირდნენ ერთი და იმავე ინდივიდის მრავალ სხვადასხვა ორგანოში; ასე გამომჟღავნდა არა მხოლოდ ახალი დეტალები აივ-ინფექციის შესახებ, არამედ ისტორიული ნიმუშების შენახვის სამეცნიერო მნიშვნელობაც.„ჩვენი კვლევა წარმოადგენს მძლავრ მაგალითს იმისა, როგორ შეგვიძლია ვისწავლოთ ისტორიული ნიმუშებიდან, რათა უკეთესად შევისწავლოთ ვირუსი, რომელიც დღემდე ათეულობით მილიონ ადამიანზე ზემოქმედებს მთელ მსოფლიოში“, — ამბობს ბარი.ეს ნიმუშები არსებობს იმ ადამიანთა წყალობით, რომლებიც მოხალისეობრივად მონაწილეობდნენ აივ-ინფექციის კვლევებში ამ პანდემიის დასაწყისში.მომზადებულია news.westernu.ca-სა და ScienceAlert-ის მიხედვით, რომელიც მიხეილ ჭაბუკაშვილმა თარგმნა

1761637322

ისტორიაში პირველად, ჩვენი გალაქტიკის მიღმა ყინულში სიცოცხლის საშენ მასალას მიაგნეს

ასტრონომებმა მაგელანის დიდ ღრუბელში არსებულ ყინულში რთული ორგანული მოლეკულები დააფიქსირეს. ეს სისტემა ჩვენი მშობლიური ირმის ნახტომის თანამგზავრი ჯუჯა გალაქტიკაა, სიცოცხლის საშენი მასალა კი იქ მდებარე ახლადწარმოქმნილი ვარსკვლავის გარშემო შენიშნეს. ეს იმითაა მნიშვნელოვანი, რომ აქამდე ჩვენი გალაქტიკის მიღმა მსგავსი აღმოჩენა არ გაკეთებულა.შორეული ყინული ეთანოლს (CH₃CH₂OH), აცეტალდეჰიდსა (CH₃CHO) და მეთილფორმიატს (HCOOCH₃), შეიცავს, რომლებიც აქამდე ირმის ნახტომის გარეთ არასდროს დაფიქსირებულა. ასევე, იდენტიფიცირებულია ძმარმჟავა (CH₃COOH), რომელსაც ყინულში მთლიანი კოსმოსის მასშტაბითაც პირველად მიაგნეს. ეს ყველაფერი მიუთითებს, რომ სიცოცხლის საშენი მასალა მთელს სამყაროშია მიმობნეული.ასტროფიზიკურ კონტექსტში რთული ორგანული მოლეკულები ისეთებს ეწოდება, რომელთაც სულ მხირე ექვსი ატომი აქვთ, იქიდან მინიმუმ ერთი კი ნახშირბადისაა. სწორედ ასეთებია ზემოთ ჩამოთვლილი ნაერთები: ეთანოლი, აცეტალდეჰიდი და მეთილფორმიატი. ისინი სიცოცხლის ფორმირებისთვის აუცილებელი ამინომჟავების, შაქრებისა თუ აზოტოვანი ფუძეების წარმოსაქმნელად უმნიშვნელოვანესია.რაც შეეხება მაგელანის დიდ ღრუბელს, მისი გარემო ირმის ნახტომისგან განსხვავდება. იქ მძიმე მეტალების სიუხვე ჩვენი გალაქტიკის მხოლოდ მესამედს ან, მაქსიმუმ, ნახევარს უტოლდება. ასტრონომიულ კვლევებში ასე უწოდებენ ნებისმიერ ქიმიურ ელემენტს, რომელიც ჰელიუმზე მძიმეა: ჟანგბადს, ნახშირბადს, სილიციუმს და სხვა; ასევე, ამ სისტემაში სინათლის შემაფერხებელი ნაკლები მტვერია, ვარსკვლავები კი უფრო აქტიურად წარმოიქმნება, რის გამოც ჯუჯა გალაქტიკას ძლიერი ულტრაიისფერი გამოსხივება აქვს.სწორედ ასეთი ვარსკვლავია ჩვენგან 160 000 სინათლის წლით დაშორებული ST6, რომლის გარშემო არსებული მატერიაც სპეციალისტებმა ჯეიმს ვების კოსმოსური ტელესკოპის შუა ინფრაწითელი კამერით შეისწავლეს. ეს მონაცემები შემდეგ სხვადასხვა რთული ორგანული მოლეკულის სპექტრს შეადარეს, რადგან თითოეული მათგანი სინათლეს განსხვავებული ტალღური სიგრძით ირეკლავს.ასე გამოავლინეს ის ნაერთები, რომლებიც ყინულშია მოქცეული (დამატებით მეთანოლიც). მათგან ძმარმჟავა კოსმოსში აქამდე მხოლოდ ორთქლის სახით იყო დაფიქსირებული. კომპიუტერულ სიმულაციებთან და ლაბორატორიულ ექსპერიმენტებთან ერთად, ეს მიუთითებს, რომ ის მტვრის "მარცვლების" ზედაპირულ რეაქციებში მონაწილეობს. სწორედ ასეთ პროცესებთან აკავშირებენ პრებიოტური ნივთიერებების წარმოქმნას.მსგავსი რეაქციების დროს კოსმოსში მიმოფანტული მტვრის პაწაწინა ფრაგმენტული შენაერთების გარშემო ყინული ჩნდება. რადიაციის მეშვეობით შიგნით არსებული ნაწილაკების ურთიერთქმედება შესაძლებელია, რის შედეგადაც ზოგჯერ რთული ორგანული მოლეკულები მიიღება.მეცნიერთა კვლევის თანახმად, ასეთი პროცესები მძიმე მეტალების ნაკლებობისა და ძლიერი რადიაციის პირობებშიც შეიძლება წარიმართოს. მომდევნო ეტაპზე ისინი გეგმავენ, რომ მაგელანის დიდი ღრუბლის სხვა ვარსკვლავებიც შეისწავლონ.

1761558454

ემპათიურ ადამიანებს ცხოველების უკეთ ესმით - კვლევა

თუკი ცხოველის მიერ გამოცემულ ხმებზე დაკვირვებით შეგიძლიათ, გაიგოთ იგი ბედნიერია თუ პირიქით, შესაძლოა, განსაკუთრებით ემპათიური ადამიანი ხართ ან უბრალოდ დიდ დროს ატარებთ ცხოველებთან.დანიის კოპენჰაგენის უნივერსიტეტის ეთოლოგი ელოდი ბრიფერის ხელმძღვანელობით ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ ადამიანები, რომლებიც თანაგრძნობის უფრო მაღალი მაჩვენებლით ხასიათდებიან, უკეთ აიდენტიფიცირებენ ცხოველის ემოციებს მხოლოდ ბგერებზე დაკვირვებით.კვლევა მოჰყვა Briefer-ის მიერ ამ წლის დასაწყისში გამოქვეყნებულ მსგავს კვლევას, რომელიც მხარს უჭერდა ვარაუდებს, რომ ცხოველებს ესმით ჩვენი ხმა და რეაგირებენ ხმაში გამოხატულ ემოციებზე.ბრიფერმა და მისმა გუნდმა შეაგროვეს ხმოვანი სიგნალების ჩანაწერები შინაური (ღორების, ცხენების, თხებისა და მსხვილი რქოსანი საქონლის ჩათვლით) და გარეული ცხოველებისგან (მათ შორის, გარეული ღორები და პრჟევალსკი ცხენები). ამ ჩანაწერებიდან ზოგიერთი დაკავშირებული იყო პოზიტიურ გამოცდილებასთან — მაგალითად, ცხოველი ელის საკვებს ან ნახულობს მეგობარს. სხვა ხმები კი მოიცავდა სტრესის, შიშისა და გარიყულობის შეგრძნებებს.შინაური ცხოველების გულისცემა და გარეული ცხოველების მოძრაობა გამოიყენებოდა, როგორც საზომი იმისა, თუ რამდენად ძლიერი იყო ემოცია ან "ემოციური აგზნება" ხმის გამოცემის დროს. კვლევისას გამოიყენეს ადამიანების ხმებიც. მკვლევრებმა შექმნეს რამდენიმე უაზრო სიტყვა და დაიქირავეს მსახიობები, რომ ეთქვათ ისინი დადებითი და უარყოფითი ხმის ტონებით.ერთი და იმავე ცხოველის (ან ადამიანი მსახიობის) ორი ხმა — ერთი დაბალი, ხოლო მეორე — მაღალი აღგზნებით — ჩაურთეს 1 024 მონაწილეს 48 ქვეყნიდან. მონაწილეებს ასევე სთხოვეს, შეევსოთ თანაგრძნობის კითხვარი ინტერპერსონალური რეაქტიულობის ინდექსის (IRI) საფუძველზე. ეს ინდექსი ზომავს ოთხ ემპათიურ მახასიათებელს: მიდრეკილებას, მიიღონ სხვა ადამიანების თვალსაზრისი; განიცადონ სხვების მიმართ თანაგრძნობა; განიცადონ მწუხარება, როდესაც სხვებს დახმარება სჭირდებათ და წარმოიდგინონ საკუთარი თავი გამოგონილ სიტუაციებში.საერთო ჯამში, ადამიანები სწორად განმარტავდნენ ცხოველური ბგერების მნიშვნელობას 50%-ზე მეტ შემთხვევაში. ისინი უფრო სანდოები იყვნენ ემოციური აგზნების დონის გამოვლენისას, ვიდრე ემოციის ტიპის გამოცნობისას. ბრიფერის, კვლევის უფროსი ავტორის, თქმით, ეს შეიძლება გამოწვეული იყოს იმით, რომ აგზნება არის სტრესზე პასუხი, რომელიც შენარჩუნდა ძუძუმწოვრებში ევოლუციის გზით და, ზოგადად, წარმოდგენილია მაღალი სიხშირის ხმაურით.აღსანიშნავია, რომ სქესსა და განათლების დონეს არ ჰქონია გავლენა ადამიანების მიერ ცხოველთა ხმების ინტერპრეტირების უნარზე. ამისგან განსხვავებით, მნიშვნელოვანი ფაქტორი აღმოჩნდა ასაკი. კერძოდ, 20-დან 29 წლამდე ადამიანები საუკეთესოდ ართმევდნენ თავს დავალებას. მკვლევრების დასკვნით, აღნიშნული უნარი ასაკთან ერთად იკლებს.მონაწილეები უფრო მეტად იცნობდნენ სხვა ადამიანებისა და შინაური ცხოველების ემოციებს, ვიდრე გარეული ცხოველებისას. იმ ადამიანებს კი, რომლებიც მუშაობდნენ ცხოველებთან, უკეთ ესმოდათ მათი, რაც გვაფიქრებინებს, რომ სახეობებს შორის კომუნიკაცია შეიძლება გაუმჯობესდეს ექსპოზიციისა და პრაქტიკის საშუალებით. რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, ადამიანებმა, რომლებმაც თანაგრძნობის მაღალი ქულები დააფიქსირეს, უკეთ გამოიცნეს ცხოველების ბგერების მნიშვნელობა.ეს აღმოჩენა ეხმიანება სხვა კვლევას, რომელშიც კატების მიმართ ემპათიური ადამიანები უკეთესად ხვდებოდნენ, კატების მიერ გამოცემული ხმა ასოცირებული იყო პოზიტიურ (როგორიცაა დავარცხნა) თუ ნეგატიურ გამოცდილებასთან (როგორიცაა იზოლირება).ბრიფერის თქმით, პირველ ჯერზე, ადამიანები სწორად იცნობენ კითხვების მხოლოდ 50%-ს, თუმცა მას შემდეგ, რაც ცხოველების ვოკალურ სიგნალებზე ცოდნას მიიღებენ, მათი შედეგები უმჯობესდება. ასე რომ, როგორც ჩანს, შესაძლებელია, ადამიანებმა ისწავლონ ცხოველების ემოციური მდგომარეობის გამოცნობა და უკეთ გაუგონ სხვა სახეობებს.

1761549120

ChatGPT-ს მცდარი რჩევის გამო, ამერიკაში 60 წლის კაცს ფსიქოზი დაეწყო - iflscience

 დღეს ადამიანები სამედიცინო ენციკლოპედიების წაკითხვისა და ექიმთან ვიზიტის ნაცვლად ხშირად ChatGPT მივმართავთ. ამან ზოგ შემთხვევაში გაამართლა, თუმცა ცოტა ხნის წინ უარყოფითი შემთხვევა დაფიქსირდა. ვაშინგტონის შტატში მცხოვრებმა ჯანმრთელმა კაცმა ხელოვნური ინტელექტის რჩევის შედეგად თავი მოიწამლა."ამ 60 წლის კაცს წარსულში ფსიქიატრიული ან სხვა სამედიცინო ისტორია არ ჰქონია. ის სასწრაფო დახმარების დაწესებულებაში შეშფოთებული მივიდა, რადგან ეგონა, რომ მეზობელი წამლავდა", — წერენ კვლევის ავტორები — "ფიზიკურმა გამოკვლევებმა საეჭვო არაფერი აჩვენა. მიუხედავად ამისა, როცა კაცს მოსწყურდა, ექიმების მიერ შეთავაზებული წყლის მიმართ პარანოია გამოამჟღავნა".რაც უფრო დიდხანს რჩებოდა კაცი საავადმყოფოში, მისი მდგომარეობა მით უფრო ნათელი ხდებოდა."პირველი 24 საათის განმავლობაში მას პარანოია გაუმძაფრდა. კაცს, ასევე, სმენითი და ვიზუალური ჰალუცინაციები ჰქონდა", — აღნიშნავენ მკვლევრები — "მას შემდეგ, რაც პაციენტმა გაქცევა სცადა, იგი ფსიქიატრიულ დაწესებულებაში იძულებით მოათავსეს".დელირიუმისა და ჰალუცინაციების გამოწვევა ძლიერ გაუწყლოებასაც შეუძლია, თუმცა ექიმებმა მალე აღმოაჩინეს, რომ კაცის პრობლემები უფრო სერიოზული იყო. შიდავენური გადასხმებითა და ელექტროლიტებით მკურნალობის შემდეგ გაირკვა, რომ მას მხოლოდ წყლის შიში არ ჰქონდა."პაციენტმა უკიდურესად შეზღუდული ვეგეტარიანული დიეტა აღწერა", — წერენ ექიმები, — "და რამდენიმე მიკროსაკვების დეფიციტი აღმოაჩნდა, მათ შორის ფოლატის, C და B12ვიტამინების".შემდგომმა საუბრებმა კიდევ უფრო მეტი სიმპტომი გამოამჟღავნა. კაცს კანის პრობლემებიც ჰქონდა: ახალი გამონაყარი და ანგიომები; ის დაღლილობითა და უძილობით იტანჯებოდა; ასევე, პაციენტს ატაქსიაც აწუხებდა, რაც ბალანსის დაკარგვაში ან ლაპარაკისა და ყლაპვის გაძნელებაში გამოიხატება. "პაციენტმა განაცხადა, რომ ნატრიუმის ქლორიდის, ანუ სუფრის მარილის, უარყოფითი ეფექტების შესახებ წაიკითხა. ამის გამო მან გადაწყვიტა, პირადი ექსპერიმენტი ჩაეტარებინა და ქლორიდი კვებიდან ამოეღო", — ნათქვამია კვლევაში.ზუსტად აქ წარმოიშვა პრობლემა. ექიმის განმარტებით, კაცმა ქლორიდი ნატრიუმის ბრომიდით ჩაანაცვლა."ეს გადაწყვეტილება მან ChatGPT-თან კონსულტაციის შემდეგ მიიღო. ხელოვნურმა ინტელექტმა მას უთხრა, რომ ქლორიდის ჩანაცვლება ბრომიდით შეიძლება", — ამბობს მეცნიერი.ქლორიდის ბრომიდით შეცვლა საცურაო აუზის დეზინფექციისთვის შეიძლება, კვებაში კი მისი გამოყენება დაუშვებელია. "ქლორიდი სხეულის ბევრი ფუნქციისთვის აუცილებელი მინერალია", — განმარტავს ევროპის სურსათის ინფორმაციის საბჭო — "ის ჩვენს ორგანიზმს შედარებით დიდი რაოდენობით სჭირდება. გარდა ამისა, ნატრიუმის ქლორიდი ბევრ საკვებში ბუნებრივად გვხვდება".ბრომიდი მომწამლავია. მედიკამენტებში მისი გამოყენება 1975 წელს აიკრძალა. ის გულისრევას, მადის დაკარგვას, კანის პრობლემებსა და ფსიქიატრიულ დარღვევებს იწვევს. XX საუკუნის დასაწყისში ფსიქიატრიულ დაწესებულებაში მოთავსებული ყოველი 12 შემთხვევიდან ერთის მიზეზი ზუსტად ბრომიდი იყო.პაციენტის ორგანიზმში ბრომიდის დონე 1700 მგ/ლ აღმოჩნდა. ეს რაოდენობა ადამიანისთვის დასაშვებზე 233-ჯერ მეტია. შესაბამისად, მისი ფსიქიკური პრობლემები სწორედ ამ ელემენტით იყო გამოწვეული. დაახლოებით სამი კვირის შემდეგ კაცმა მომწამლავი მარილის მოხმარება შეწყვიტა. ამის შემდეგ მისი ჯანმრთელობა გაუმჯობესდა."ეს ცხადყოფს, რომ ხელოვნურმა ინტელექტმა (AI) შეიძლება არასასურველი სამედიცინო შედეგები გამოიწვიოს. ზუსტად არ ვიცით, კაცსა და ChatGPT-ს შორის საუბარი როგორ წარიმართა. მიუხედავად ამისა, როცა ვკითხეთ, რით შეიძლება ქლორიდი ჩანაცვლდეს, მან ბრომიდი გვირჩია", — ადასტურებენ მეცნიერები — "AI-ს პასუხში ეწერა, რომ კონტექსტს გააჩნია. მიუხედავად ამისა, კონკრეტულ სამედიცინო გაფრთხილებას არ შეიცავდა. არც კი უკითხავს, რატომ გვაინტერესებდა ეს".მეცნიერები გვირჩევენ, რომ ChatGPT-სა და მის ანალოგ ჩატბოტებს სამედიცინო რჩევა არ ვთხოვოთ.

1761424482

44 პროფესია, რომელიც მალე აღარ იარსებებს - OpenAI-ის კვლევა

ტექნოლოგიების სწრაფი განვითარების ფონზე, განსაკუთრებით კი ხელოვნური ინტელექტის ეპოქაში, ბევრს უჩნდება კითხვა - როგორ შეიძლება ტექნოლოგიებმა შეცვალონ დედამიწაზე სიცოცხლე და როგორი იქნება კაცობრიობის უახლოესი მომავალი. მიუხედავად იმისა, რომ უმეტესობა აღიარებს ხელოვნური ინტელექტის უდიდეს პოტენციალს, აღტაცებას მისი შესაძლებლობების შესახებ ხშირად შიში ცვლის, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ გავითვალისწინებთ ამ ტექნოლოგიის ბნელ მხარეებსაც.ამ თემაზე Amazon-ის დამფუძნებელმა ჯეფ ბეზოსმა ისაუბრა. ინფორმაციას  UNILAD-ი ავრცელებს.მისი თქმით, იგი ინარჩუნებს ოპტიმიზმს და თვლის, რომ ცივილიზაცია დგას ტექნოლოგიების „ოქროს ხანის“ ზღვარზე.ამავდროულად, კომპანია OpenAI,  ატარებს კვლევას იმის გასარკვევად, თუ რომელი პროფესია შეიძლება გაქრეს ხელოვნური ინტელექტის სწრაფი განვითარების შედეგად. შედეგების მიხედვით, 44 პროფესია მოხვდა ყველაზე მაღალი რისკის ზონაში, რადგან ხელოვნური ინტელექტი სულ უფრო ღრმად აღწევს ყოველდღიურ ცხოვრებაში.ბეზოსი დარწმუნებულია, რომ უახლოეს ათწლეულებში მილიონობით ადამიანი იცხოვრებს კოსმოსში:„მომდევნო ორ ათწლეულში, როგორც ვფიქრობ, მილიონობით ადამიანი იცხოვრებს კოსმოსში. პროგრესი იმდენად სწრაფი იქნება, რომ ბევრი იქ საკუთარი ნებით წავა. ჩვენ არ გვჭირდება ადამიანების გაგზავნა მთვარეზე ან სხვა ციურ სხეულებზე სამუშაოდ, ამას  გაცილებით უკეთ შეძლებენ რობოტები, რომლებიც უფრო ეფექტურები და იაფი იქნებიან,“ — აღნიშნა ბეზოსმა, მისი თქმით, ხელოვნური ინტელექტი უნარი აქვს გააუმჯობესოს ადამიანის ცხოვრება.ბეზოსის აზრით, ტექნოლოგიური ინსტრუმენტები ქმნიან სიუხვეს, და ეს პროცესი მომავალშიც გაგრძელდება, უფრო სიღრმისეულად, უფრო მასშტაბურად და, საბოლოოდ, საზოგადოების სასიკეთოდ.

1761420268

კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ საზოგადოების მეტად ინფორმირებისთვის ქართულად მოლაპარაკე ხელოვნური ინტელექტი "კაი" შექმნა

ეს არის "კაი" - ხელოვნური ინტელექტი, რომელიც საქართველოს კომუნიკაციების კომისიამ შექმნა და სოციალურ ქსელებში აქტიურად გამოჩნდა. ის მოქალაქეებს  AI-ის შესაძლებლობებს და უპირატესობებს აცნობს. "კაის" ფუნქციაა საზოგადოებას მეტი ინფორმაცია მიაწოდოს მედიაწიგნიერების საკითხებზე.ინიციატივა კომუნიკაციების კომისიას ეკუთვნის - ორგანიზაციას, რომელიც ქვეყანაში მედიაწიგნიერების განვითარებაზეა პასუხისმგებელი. სწორედ კომისიის ორგანიზებით, საქართველოში მედია და ინფორმაციული წიგნიერების კვირეული უკვე მეხუთედ იმართება. კონკურსი სტუდენტებისთვის, მედიაწიგნიერების ოლიმპიადა სკოლებისთვის, ჰაკათონი სტარტაპერებისთვის და მედიაწიგნიერების დღე სკოლებში - ყველა ეს აქტივობა წლევანდელი კვირეულის ფარგლებში ტარდება."გონება და ხელოვნური ინტელექტი" - ეს წლევანდელი კვირეულის ერთ-ერთი მთავარი თემაა, სადაც ასევე განიხილავენ მედია წიგნიერების მნიშვნელობას, ხელოვნური ინტელექტის შესაძლებლობებსა და სავარაუდო საფრთხეებს.მედია და ინფორმაციული წიგნიერების კვირეული, ტრადიციულად, ყოველი წლის ოქტომბრის ბოლოს იმართება. ღონისძიებების მიზანი საზოგადოების ცნობიერების ამაღლება, ინფორმაციის მიწოდება, კრიტიკული აზროვნების და შინაარსის სწორად გააზრების ხელშეწყობაა. ღონისძიება 31 ოქტომბერს დაიხურება.

1761380760

9 დღის განმავლობაში დედამიწა მისტიკურ სიგნალს იღებდა - რა დაადგინეს მეცნიერებმა?

2023 წლის სექტემბერში სეისმოლოგებმა უნიკალური სიგნალი დააფიქსირეს, რომელიც ცხრა დღის განმავლობაში მთელ პლანეტაზე ვრცელდებოდა. განსხვავებით მიწისძვრებისგან, ეს სიგნალი მხოლოდ ერთი სიხშირისგან შედგებოდა და ის ისმოდა არქტიკიდან ანტარქტიდამდე. თავდაპირველად მას "USO" ეწოდა — უცნობი სეისმური ობიექტი - წერს Science და Nature Communications-ი.საერთაშორისო მკვლევართა ჯგუფმა დაადგინა, რომ ამ სიგნალის მიზეზი გახდა მასშტაბური კატასტროფა აღმოსავლეთ გრენლანდიაში. 2023 წლის 16 სექტემბერს დიქსონის ფიორდში გიგანტური მეწყერი ჩამოიშალა, რომლის მოცულობა დაახლოებით 10 000 ოლიმპიური აუზის ტოლფასი იყო ქანების სახით. ამან გამოიწვია 200-მეტრიანი მეგაცუნამი — ტალღა, რომელიც სიდიდით აღემატებოდა ცნობილი სატელიტურ კოშკს, Space Needle-ს.ფიორდში წყალმა წინ და უკან მოძრაობა დაიწყო, რასაც სეიში ეწოდება — ფენომენი, რომელიც დაახლოებით 10 000-ჯერ აირეკლა ცხრა დღის განმავლობაში. სწორედ ეს მოძრაობა დააფიქსირეს სეისმურმა სენსორებმა მთელ მსოფლიოში. მეცნიერები კატასტროფის მიზეზად კლიმატის ცვლილებას და მყინვარების დნობას ასახელებენ, რამაც მთის ფერდობები არასტაბილური გახადა. „ეს არის პირველი შემთხვევა, როცა წყლის შხეფისგან წარმოქმნილი რხევა დედამიწის ქერქის გავლით მთელ პლანეტაზე გავრცელდა,“ — აღნიშნა სეისმოლოგმა სტივენ ჰიკსმა (UCL-დან).